Lise Döneminde Okunacak Romanlar Nedir?
Roman, belirli insan deneyimleri hakkında kayda değer bir uzunlukta, bir hikaye anlatan düzyazı, anlatı eseridir. Düzyazı stili ve uzunluğu ile kurgusal veya yarı kurgusal konu, bir romanın tanımlayıcı özellikleridir. Epik şiir eserlerinden farklı olarak hikayesini mısra yerine düzyazıyla anlatmaktadır. Bununla birlikte, romanı belirli bir edebi biçim olarak ayıran başka karakterik unsurlarda vardır. Bu unsurlar, yaş grubuna göre farklı şekillerde kurgulanır. Lise döneminde okunacak romanlar toplum, gençlik ve tarihi kurguları işlemektedir. Bunların içinde macera, fantastik, gerilim öğeleri de barındıran hikayeler bulunmaktadır. Romanlar, kısa öykülerden farklı olarak kısa bir seçkiden ziyade uzun bir anlatıyı içermektedir. Romanların özellikleri aşağıda listelenmiştir:
- Bir roman, uzun bir anlatıyı içeren düzyazı kurgu eseridir.
- Murasaki Shikibu’nun 1010’daki “Genji Öyküsü”ne kadar uzanır. Modern romanlar ilk olarak on yedinci yüzyılın başlarında ortaya çıkmaktadır.
- Romanlar, kişisel okuma deneyimine vurgu yaparak, en popüler hikaye anlatımı modu olarak diğer alternatiflerinden daha detaylıdır.
- Çeşitli alt türlere sahiptir.
Lise Çağı Romanları ve Türleri Nelerdir?
Çoğunlukla romanlar karakterlerin bireysel deneyimlerini anlatmaktadır. Bu karakterlerin ve yaşadıkları dünyanın daha yakın, daha karmaşık portresini sunmaktadır. İçsel duygu ve düşüncelerin yanı sıra karmaşık hatta çatışan fikir veya değerleri tipik olarak içermektedir. Önceki edebi biçimlerden daha fazla kişisel deneyim içermektedir. Kaleme alındığı dönem, yazım üslubu, işlenen konular ve içeriğinde anlatılan akımlara göre farklılık gösterebilmektedir. Bu sebeple de bağımsız bir okuyucu kitlesine hitap etmektedir. Aşağıda 11. sınıf öğrencilerinin okuyabileceği farklı roman türleri listelenmiştir;
- Fantastik roman
- Gizem romanları
- Korku/Gerilim romanları
- Otobiyografik roman
- Egzotik roman
- Bilim kurgu romanları
- Psikolojik roman
- Sosyal roman
- Macera romanları
- Polisiye romanlardır.
Bir eserin roman sayılabilmesi için belirli bir takım özelliklerinin bulunması gerekmektedir. Bu özellikler aşağıda listelenmiştir:
- Dizeler yerine düzyazı olarak yazılmıştır. Anlatıcılar, farklı bilgi derecelerine veya farklı bakış açılarına sahip olabilmektedir.
- Önemli bir uzunluğu olmalıdır. Bir eseri otomatik olarak roman yapan belirli bir kelime sayısı yoktur. Ancak genel olarak kısa eserler roman olarak kabul edilmemektedir. Kısa eserlere türüne göre kurgu, hikaye ya da öykü denilebilmektedir.
- Tüm romanlar kurgusal içeriğe sahiptir. Gerçek olaylardan ve kişilerden esinlenen tarihi romanlar gibi türleri de mevcuttur. Ancak kurmaca hikayeler barındırmayan eserler roman olarak sınıflandırılmamaktadır.
Romanlar günlük dil ve kurguyla tamamen ilişkilidir. Her kurgu roman olarak kabul edilememektedir. Ancak her romanda kurgusal nüanslar bulunmaktadır. Bir romanla aynı uzunlukta olmasına rağmen kurgusal olmayan bir düzyazı çalışması, tarihi yazımı, biyografi veya başka bir kategoriye girebilmektedir.
Fantastik Roman Nedir?
Fantastik romanlar gerçek dışı karakterler ve olaylarla kurgulanmaktadır. Fantastik roman türleri arasında en çok okunan romanları şöyle sıralamak mümkündür;
- Bir İz Bırak: Şiddet ve zulmün var olduğu bir gezegende geçen olayın anlatıldığı Veronica Roth’un bu kitabında gezegen üzerinde yaşayan tüm insanlara verilen özel güçlerden bahsedilmektedir. Özel güç bahşedilmiş olan kahramanların bir süre sonra yolları kesişecektir. Akos ve Cyra’nın yaşadıkları anlatılan bu hikaye fantastik roman türleri arasında en çok tercih edilen romanlardandır.
- Buz Ejderhası: George R.R.Martin tarafından kaleme alınan eser, cesur bir kız çocuğu olan Adara’nın buz ejderhası ile kurmuş olduğu arkadaşlığı sonrasında diğer düşman ejderhalara karşı vermiş olduğu savaşı anlatmaktadır. Fantastik roman türleri arasında ilgi görmekte olan bir romandır.
Gizem Romanları Nedir?
Gizem romanları, çözülmesi gereken bir suç etrafında dönmektedir. Çoğu zaman cinayetleri ve polisiye unsurları içermektedir. Geleneksel formatta kahramanın ve suçun çözülmesine yardımcı olan veya şüpheli bir grup karakterle çevrili olan profesyonel bir dedektif bulunmaktadır. Dedektif davayı çözmek için tüm ipuçlarını gözden geçirmektedir. Bu türün en iyi örneği Sir Arthur Conan Doyle’un “Scherlock Holmes” adlı eseridir.
Korku/Gerilim Romanları Nedir?
Gerilim romanları bazen diğer türlere, çoğunlukla da gizem veya bilimkurgu ile birleşmektedir. Tamamlayıcı özellik, bu romanların genellikle okurda korku, gerilim veya psikolojik dehşet duygusu oluşturmak için kurgulanmış olmasıdır. Bu türün ilk versiyonları arasında “Monte Cristo Konto” ve “Karanlığın Yüreği”bulunmaktadır. Aynı zamanda Stephen King’in tüm eserleri bu romanlara örnektir.
Otobiyografik Roman Nedir?
Otobiyografik romanlar, yazarların hayat deneyimlerini kaleme aldığı ve karakteri kurguladığı eserlerdir. Kurgu içermeyen otobiyografi yazıları da bulunmaktadır. Ancak bu yazılar roman türünün özelliği gereği sadece otobiyografi olarak adlandırılmaktadır. Otobiyografi roman türü içerisinde en çok tercih edilenlerden bazıları aşağıda listelenmiştir;
- Sol Ayağım: Kitabın yazarı olan Christy Brown doğduğunda beyin felci geçirmiştir. Bu nedenle sadece sol ayak parmaklarını hareket ettirebilmektedir. Kitap içeriğinde yazarın yaşamış olduğu tüm zorluklara rağmen gösterdiği çaba hissedilmektedir. Azmin yanı sıra kitabı sadece hareket ettirebildiği sol ayak parmakları ile yazmıştır.
- Adı Aylin: Otobiyografi türünde işlenmiş olan bu romanda Ayşe Kulin ana karakter olan Aylin’in hayatındaki gelgitleri konu etmektedir. Yaşamış olduğu evlilikler ile yaşadığı serüvenler kaleme alınmıştır. Otobiyografi türü romanlar arasında en sürükleyici hikayelerden biri olarak öne çıkmaktadır.
Egzotik Roman Nedir?
Egzotik roman türü içerik olarak bilinmeyen, uzak ve yabancı olarak nitelendirilmekte olan ülkelere ait insanların hayatlarını ve doğalarını anlatmakta olan roman türleridir. Bu türe ait kitaplar aşağıda listelenmiştir:
- Robinson Crusoe: Daniel Defoe tarafından yazılan eser, dünyayı gezme hayali ile yola çıkan Robinson Crusoe ıssız bir adaya düşerek 28 yıl boyunca yalnız yaşaması kaleme alınmış bir romandır. Romanda ıssız adada başından geçen olaylara yer verilmektedir.
- Define Adası: Robert Louis Stevenson’un romanında bir hancının oğlu olan Jim Hawkins’in ulaştığı bir define haritası üzerine define avcılığı maceraları kaleme alınmıştır.
Bilim Kurgu Romanları Nasıldır?
Bilim kurgu romanları ne kadar uzak olduğu önemsiz olan gelecek üzerine bugün gerçek olması mümkün olmayan teknoloji ya da bilim olaylarını kullanmak koşulu ile oluşturarak kaleme alması sonucunda oluşmaktadır. En çok tercih edilen bilim kurgu romanları türlerinden bazıları aşağıda listelenmiştir:
- Mülksüzler: Ursula K. Le Guin tarafından kaleme alınan bu roman Urras ve Anarres adı verilen iki gezegen arasındaki anarşist yapılanmayı kaleme almaktadır.
- Fahrenheit: Ray Bradbury’nin romanında itfaiyeciler tarafından yakılan kitaplardan bahsedilmektedir.
Psikolojik Roman Nedir?
Karakterler üzerine oluşturulmuş olan yapıtlardır. İçsel olarak bunalımların, çeşitli hesaplaşmaların içeriden gelen çeşitli güdü ve dürtülerinde eklenerek oluşturulduğu yapıtlardır. Bu yapıtlara örnekler şöyledir:
- Araba Sevdası: Bihruz Bey ve onun platonik aşkının anlatıldığı Recaizade Mahmut Ekrem’in bu eserinde bohem yaşantı şekli eleştirilmektedir.
- Kara Kitap: Orhan Pamuk tarafından kaleme alınan kitap ortadan kaybolan Eşi Rüya’yı arayan avukat Galib’in başından geçen garip olaylar anlatmaktadır.
Sosyal Roman Nedir?
Sosyal Roman sonsuz bir kültür ile insan yaşamını ele alan eserlerdir. İnsanları etkileyen olayları siyasi, dini ve toplumsal olarak anlatmaktadır. Bilimsel ya da eleştiri türlerinde sosyal romanlar bulunmaktadır. Aşağıda bu romanların bazı örnekleri listelenmiştir;
- Sefiller: Victor Hugo’nun ünlü romanında işlenen konuda kötü karakter Jean Valjean’dir. Jean Valijean’in 19 yıl süren kürek mahkumluğundan sonra iyi bir adama dönüşme öyküsü anlatılmaktadır.
- Meyhane: Emile Zola çalışan işçilerin yaşamış oldukları hayatı en açık şekilde ile bu romanda anlatmaktadır. Yaşanan zorluklar ve ahlaki yapının çöküşünden bahsedilmektedir.
Macera Romanları Nelerdir?
Tamamen karşılaşılabilecek riskleri, fiziki olarak tehlike içeren olayları ve heyecan katacak konuları bir araya toplayarak oluşturulan yapıtlardır. Macera romanları arasında en çok tercih edilen kitaplar şunlardır;
- Da Vinci Şifresi: Dan Brown’un bu romanında konu olarak Harvard Üniversitesi Profesörü Robert Langdon’un işlenen bir cinayette bulunan cesedin üzerinde yer alan sembollerin araştırmasını yaparak gerçeği ortaya çıkarma hikayesi anlatılmaktadır.
- Pi’nin Yaşamı: Yann Martel’in pasifik okyanusunda bir sandal üzerinde bengal kaplanı ile baş başa kalan 16 yaşındaki çocuğun yaşamış olduklarını anlatmaktadır.
Roman Türünün Yapısı Nasıl Olur?
Bir roman sayısız şekilde yapılandırılabilmektedir. En yaygın olanı hikaye bölümlerine ayrılmış ve kronolojik olarak yapılandırılmış romanlardır. Roman yapısının öğeleri aşağıda listelenmiştir.
- Bölümler: Romanların karakter, tema veya olay örgüsüyle ayrılmış bölümleri bulunmaktadır. Hikayenin küçük parçalara bölünmesi, bir romanın tanımlayıcı unsurlarından birisidir. Bu tür bölümlere ihtiyaç duymayacak kadar kısa olan bir hikaye, bir roman olarak nitelendirilemeyebilmektedir.
- Zaman Çizelgeleri ve Bakış Açıları: Yazarlar romanları çeşitli şekillerde yapılandırmayı seçebilmektedir. Bir hikayeyi kronolojik olarak anlatmak yerine, gerilim sağlamak veya tematik bir noktaya değinmek için hikaye farklı zaman dilimleri arasında geçiş yapabilmektedir. Ayrıca birinci tekil şahıs veya üçüncü şahısın bakış açısından okurlara aktarılabilmektedir.
- Üç Perdeli Yapı: Zaman çerçevesinden bağımsız olarak bir romanın konusu genellikle üç perdelik yapı olarak bilinen bir teknikten oluşmaktadır. Açılış bölümleri, tipik olarak gerçek hikayeyi ve ana karakterleri tanıtmakla başlamaktadır. İkinci perdede kahramanın bazı hedefleri takip etmesi, engellerle ve yol boyunca daha küçük hedeflerle karşılaşması ve bir dizi sorunla yüzleşmesini içermektedir. Hikayenin orta noktasında genellikle risklerin arttığı, duygusal doruk noktasına oluşacak bazı büyük değişimler bulunmaktadır. Üçüncü perde ise hikayenin finali ve sonuçlarını anlatmaktadır.
Lise Çağındaki Öğrenciler Hangi Kitapları Okumalıdır?
Lise çağı, bir bireyin gelişim ve yetişkinliğe geçiş evresidir. Bu çağda gençler, birçok yola başvurarak kişiliğini oluşturmak ve hayatına dair kararlar alabilmek adına deneyimlerden faydalanabilmektedir. Birçok tecrübe deneyim ile kazanılıyor olsa da hayatını kaleme adamış yazarların deneyimlerini aktarmış olduğu kitaplar üzerinden de faydalanılmaktadır. Yazarlar tarafından kaleme alınan roman türleri arasında gelişim için katkı sağlayacak çok sayıda eser bulunmaktadır. Bu türler içerisinde fantastik roman, egzotik roman, bilim kurgu romanları ve macera romanları hayal gücü gelişimi adına tercih edilmektedir. Bunun yanı sıra kişisel gelişim alanında ise psikolojik roman türleri etkili tür olarak öne çıkmaktadır. Biyografi romanları da gençlerin başarılardan ve hatalardan ders çıkarması için örnekler sunmaktadır. Bu nedenle lise roman önerileri içerisinde önerilecek olan roman türleri büyük öneme sahiptir.
Lisede Okunması Gereken Romanlar Hangileridir?
Romanlar farklı içerikleriyle farklı yaşlara hitap edebilecek hikayeleri işlemektedir. Değerleri ve türlerine göre lise düzeyi romanlar sıralaması içerisinde yer alabilecek bazı romanlar şöyle sıralanabilir;
Lisede Okunması Gereken Romanların Konuları Nasıldır?
Lisede okunması gereken romanlar daha çok hayatı ve toplumu anlatmaktadır. Böylelikle öğrencilere farkındalık ve yeni bir bakış açısı sunma imkanı tanımaktadır. Bu kitapların konuları aşağı listelenmiştir:
- Kürk Mantolu Madonna: Sabahattin Ali’ye ait olan eser, 1943 tarihinde ilk olarak Remzi Kitabevi tarafından basılmıştır. Ünlü yazar Sabahattin Ali, “Kürk Mantolu Madonna” isimli romanı ve yazmış olduğu diğer kitapları ile toplumcu gerçekçilik akımında temsilci olarak okurları tarafından büyük bir ilgi görmüştür. “Kürk Mantolu Madonna” lise öğrencileri için roman önerileri arasında da ilk sıralarda yer almaktadır.
- Zübük: Türk Edebiyatı klasikleri arasında yerini alan “Zübük” isimli roman yazar aynı zamanda gazeteci kimliğine sahip olan Aziz Nesin'e ait bir romandır. 1961 yılında Adam Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Kara mizah konusunda usta olarak anılmakta olan Aziz Nesin “Zübük” isimli romanı ile okurlarına büyük bir eser bırakmıştır.
- Dokuzuncu Hariciye Koğuşu: İlk baskısı 1930 yılında gerçekleşen “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” isimli eser Resimli Ay Matbaası tarafından yayımlanmıştır. Türk Edebiyatı klasikleri arasında otobiyografik romanlar arasında yerini alan yapıt Peyami Safa yazarlığında okurlar ile buluşmaktadır. Psikolojik roman türleri arasında en başarılı roman örnekleri arasında yer almaktadır.
- Hababam Sınıfı: Mehmet Rıfat Ilgaz yazarlığında oluşturulmuş bir romandır. 1957 yılında oluşturulmuş olan bu yapıt Türk edebiyatı klasikleri arasında bulunmaktadır. Öncelikli olarak tiyatro oyunlarına ve akabinde sinemaya uyarlaması ile birlikte roman olarak okurlar tarafından büyük ilgi görmüştür.
- Alemdağ'da Var Bir Yılan: Türk edebiyatı içerisinde büyük bir öneme sahip yazar Sait Faik Abasıyanık 1954 yılında Varlık Yayınları aracılığı ile yayımlamış olduğu romanı “ Alemdağ’da Var Bir Yılan” ile klasikler arasında yerini almıştır. Toplumcu gerçekçilik ve gerçeküstücülük konularında büyük katkılara imza atmış bir yazardır. Tamamen yalnızlığını ele aldığı bu kitabı öykü türü kitaplar arasında en çok okunan kitaplardandır. Vefatı öncesinde okurları ile paylaşmış olduğu son kitap olarak da bilinmektedir.
- 1984: 1949 yılında George Orwell tarafından kaleme alınarak yayımlanmış olan politik bir roman türüdür. Distopik olarak oluşturulan bu dünyada özgürlüğün neredeyse hiç olmadığı, yaşam standartlarının zorlayıcılığı öne çıkartılmıştır. Bahsedilen bu distopya okurlar tarafından hala ilgi görmekte ve önerilen kitaplar arasında yer almaktadır.
- Bülbülü Öldürmek: Amerikan edebiyatının en önemli romanlarından olan “Bülbülü Öldürmek” isimli kitabın yazarı Harper Lee’dir. 1960 yılında yayımlanan bu kitap aynı zaman da Pulitzer ödülüne layık görülmüş bir eserdir. Eser içeriğinde bir çocuk üzerinden eşitsizlik ve ırkçılık kaleme alınmıştır.
- Hayvan Çiftliği: George Orwell tarafından kaleme alınmış “Hayvan Çiftliği” dünya edebiyatında önemli bir yere sahiptir. 1945 yılında yayımlanan bu eser 1954 yılında Türkçeye çevrilmiştir. Siyasi hiciv olarak nitelendirilmekte olan eser “Hayvan Çiftliği” çok sayıda animasyon filminin yapılmasında da ilham kaynağı olmuştur.
- Sineklerin Tanrısı: 1954 yılında yayımlanmış olan bu eser William Golding tarafından kaleme alınmıştır. “Sineklerin Tanrısı” ismi verilmiş olan roman içerik olarak insan yaratılışından bahsetmektedir. Alegorik bir roman türü olarak okurların ilgisini çekmektedir. Öneri kitapları arasında bulunan bu kitapta insan yapısının gereği ne olduğunu ve neler yapabileceği konusunda detaylar içermektedir.
- Fareler ve İnsanlar: Amerikan edebiyatının önemli isimlerinden John Steinbeck tarafından kaleme alınmış olan Fareler ve İnsanlar eseri 1937 yılında yayımlanmıştır. Çiftlik işçisi olan iki arkadaşın yaşamış oldukları bunalım sırasında Kaliforniya’da başlarından geçen trajik olaylar ele alınmıştır.
