Rıfat Ilgaz 1911 yılında Kastamonu Cide’de doğmuştur. Şiir yazmaya ortaokulda öğrenci iken başlamış ilk şiiri 1927 yılında Nazikter gazetesinde yayınlanmıştır.
Rıfat Ilgaz yatılı Kastamonu Muallim Mektebi’nde okudu. Mezun olduktan sonra 6 yıl ilkokul öğretmenliği yapmıştır.
Evlenip askere giden Rıfat Ilgaz 1936 yılında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’ne girmiş ve mezun olmuştur. İlk olarak Adapazarı’na atandı fakat bu sıralarda verem hastalığına yakalandığı için öğretmenlik yapamadan Adapazarı’ndan ayrılarak İstanbul’a döndü. Tedavisi için Yakacık Sanatoryumu’na yattı.
II. Dünya Savaşı’nın olduğu günlerde İstanbul’da idi. Karagümrük’te bir ortaokulda Türkçe öğretmenliği yapıyor bir yandan da Felsefe eğitimi alıyordu.
1943 yılında çalıştığı okulda bir öğretmenle kavga edince Nişantaşı’ndaki bir başka okula sürüldü. Burada yaşadığı günleri ise Karartma Geceleri isimli kitabında işledi.
Rıfat Ilgaz adliye ve hapishane ile tanışması yayınladığı Sınıf kitabı ile başlamıştır. Bir süre saklanan Ilgaz en sonunda şubeye giderek teslim olmuş ve 6 ay hapis cezasına çarptırılmıştır.
Yazar hapishaneden çıktığında hem öğrenciliğini hem de öğretmenliğini kaybetmiştir. Hastalığı iyice ilerlemiş ve Heybeliada Sanatoryumu’na yatmıştır.
Öğretmenliğe kısa bir süre içinde geri dönebilmiş olsa da 1947 yılında meslekten men edildi. Bu olayla birlikte tedavi hakkını da kaybetti. Yaşamına gazetecilik ve dergicilik devam etti. 1953 yılında Devam kitabı toplatıldı ve soruşturma başlatıldı. Sürgün olarak gönderilmekten askeri müdahale ile kurtuldu.
Hababam Sınıfı Rıfat Ilgaz’ın yazdığı öykülerin kitaplaştırılmış eseridir. 1966 yılında oyunlaştırılan Hababam Sınıfı kitabı, İstanbul Tiyatrosu’nda sahnelenmiştir. Sinema filmi olarak ilk denemesinde sansüre takılan Hababam Sınıfı, Umur Bugay tarafından sansürden geçecek şekilde düzenlendi ve Ertem Eğilmez tarafından çekildi. Film büyük beğeni topladı fakat Rıfat Ilgaz bu durumu sevmedi ona göre sansürden geçen film toplumsal eleştirilerden arındırılmış komedi haline getirilmişti.
Emekli olan Rıfat Ilgaz memleketine yerleşti. 12 Eylül döneminde tehditler almaya başladı. Memleketi Cide’de iken Yıldız Karayel romanını yazıyordu ve gözaltına alındı. Gözleri bağlandı ve zincirlendi bu şekilde merkeze kadar yürütüldü. Mezbaha gibi bir hapishaneye konuldu hastalığını ispatlaması sonucunda Ballıdağ Sanatoryumuna yatırıldı ve serbest bırakıldı.
Sanatoryumdan sonra oğlu Aydın Ilgaz ile birlikte İstanbul’a yerleşti. Şiirlerini ve öykülerini yazmaya devam etti. Yaşamının son zamanlarında devlet tarafından iade-i itibar olarak Kültür Bakanlığı plaketi verildi.
2 Temmuz’da Madımak Oteli olaylarında arkadaşlarının katledilmesine üzülen Rıfat Ilgaz 5 gün sonra 7 Temmuz'da evinde vefat etti.
