Cemal Süreya Kimdir?

Cemalettin Seber ya da günümüzde tanındığı ismi ile Cemal Süreya, 1931 yılında Erzincan’da doğmuştur. 1938 yılında Dersim harekatı sırasında amcasının vali ile yaşadıkları sorun yaşamalarından sonra sürgün olmuşlardır. Dersim bölgesinden kalkarak Bilecik’e yerleşmişlerdir. Annesinin ismi Güllü, babasının ismi ise Hüseyin olarak bilinmektedir. Cemalettin, Perihan, Ayten ve Kemal isimlerinde 4 kardeş dünyaya gelmiştir. Bilecik’e taşınmalarının ardından 6 ay geçtiğinde düşük nedeniyle meydana gelen kanama sonucunda 23 yaşında annesi Güllü vefat etmiştir. İlkokula başlamak için İstanbul’a halasının yanına gelen Cemalettin o dönemlerde kitaplar okumakta ve aynı zamanda sık sık sinemaya gitmektedir. Sonrasında İstanbul’a gitmişlerdir. Ancak sürgün kararı aldıkları için Bilecik’de yaşamaları gerektiğini öğrenmiş ve tekrardan oraya geri dönmüşlerdir. Babası annesini kaybettikten sonra iki evlilik yapmıştır. Esma kendisini terk edince Refika ile evlenmiştir. 1957 yılında babası Hüseyin Bey vefat etmiştir. Sağlıksız bir çocukluk geçiren Süreya okula bir sene okula geç yazılarak 1939 yılında Beyoğlu ilkokulunda okula başlamıştır. 2.sınıfta yazdığı kompozisyon ile ilk ödülünü kazanmıştır. 1947 yılında ortaokul bitince 1947 – 1948 dönemlerinde Haydarpaşa Lisesinde parasız yatılı öğrenci olarak öğrenim hayatına devam etmiştir. 1950 yılında Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesinde maliye ve iktisat bölümüne başlamıştır. 1954 yılında teğmen olarak askerlik yaparken hukuk diploması da almıştır. İkinci Yeni hareketinin en tanınmış şairlerinden biri olarak tanınan Cemal Süreya, aynı zamanda bu anlayış üzerinde en önemli kuramcılardan biri sayılmaktadır.

• İkinci Yeni anlayışı içerisinde olmasına rağmen gelenekleri dışarısına hiç çıkmamış bir şairdir. Şiirleri üzerinde geleneğinden meydana gelen değerlerini büyük ölçüde kullanmıştır.
• “Şiir anayasaya aykırıdır.” diyerek şiir kapsamında farklı bir mantığı öne sürmüş şiirin hiçbir mantık ve düzene uymayacağını söylemek istemiştir.
• Kendine özgü bir şiir yazarlığı geliştirmiştir. Çarpıcı, yoğun imgelerle, bilgi birikimini harmanlayan yazar başarılı eserlere imza atmıştır.
• Çevresinde gelişen olayları toplumsal gerçeklik üzerinden açık bir görüşle ve üslupla anlatmaktadır.
• Cemal Süreya, “Süreyya”olarak bilinen soyadını, Eskişehir’de tanıştığı Üvercinka adını taktığı uzun boylu, beyaz tenli, güvercin lakaplı sevgilisiyle girdiği bir iddia sonucunda Y harfini sildirerek “Süreya” ya çevirmiştir.
• Toplum olarak kapalı yazdığı düşünülen yazar, İkinci Yeni sanatçılarıyla karşılaştırıldığında oldukça açık bir dil kullanarak yazmıştır.
• Cemal Süreya şiirleri üzerinde hareket etmekte olan her şeyi değerlendirerek şiirlerini oluşturmuştur.
• Üslup tarafı da farklı nitelendirilmekte olan Cemal Süreya kullandığı dil ile ününü kazanmış böylelikle ilgi odağı olmayı başarmıştır.
• Gerçek ismi Cemalettin Seber’dir.
• İlk şiiri Şarkısı Beyaz 1953’te yayımlanmıştır.
• Papirüs dergisinin çıkışında büyük bir önem arz etmektedir.
• Şiirleri Lirizm ve erotizm türündedir.
• Geleneklerin şiir üzerinde etkili olarak sınırlayacağı kanaatindedir.
• Yazara göre dil, hayal ve resim ayırıcı bir role sahiptir.
• “ Pazar Postasında Osman Mazlum” takma adıyla bir dönem yazılar ve eleştiriler yazmıştır.

Cemal Süreya’nın Edebi Kişiliği

1958 yılında yayınlamış olduğu ilk şiir kitabı ile Cemal Süreya kitabı okurları ile buluşmuştur. Hayatı boyunca sanata ilgi duyan bu ilgi ile birçok yazara aynı zamanda şaire ilham olan bir yazardır. Aynı zamanda ikinci yeni hareketinin şairleri arasında yer almakta olan bir şairdir. İlkokul dönemlerinde dergi çalışmaları ve dini içerikli eserler okumuştur. Şairliğe atmış olduğu ilk adım ortaokulda arkadaşı ve sonradan eşi olacak olan Seniha Hanım için yazdığı şiirler ile gelişmiştir. Üvercinka bu eserlerden sadece bir tanesidir. Neredeyse bütün hayatı zorluklarla geçen şair, şiirlerinde aktardığı deneyim ile yol gösterici bir kimliğe sahip olmuştur.

Cemal Süreya’nın Öncülerinden Olduğu İkinci Yeni Akımı Nedir?

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu ilk yıllarda ortaya çıkmış bir akımdır. Ahmet Hâşim ve Yahya Kemâl Beyatlı gibi yazarların üslubu genellikle geç Osmanlı geleneğinin bir devamlı olan şiir geleneklerini devam ettirmiştir. Bununla birlikte zamanın büyük şairlerinin bir kısmı, Milli Edebiyat hareketinden ortaya çıkan vatansever temaları ifade etmiştir. Bunlar Beş Hececiler olarak adlandırılmaktadır.

1921 ile 1924 yılları arasında Sovyetler Birliği’nde öğrenciyken, Vladmir Mayakovsky ve diğerlerinin modern şiirinden etkilenen Nazım Hikmet Ran, daha az kuralcı bir şiir anlayışı geliştirmiştir. Bu devirde serbest nazım ortaya çıkmıştır. Türk şiirinde ikinci büyük yenilik 1941 yılındaki Garip akımıdır. Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rıfat bu akımın öncüleridir. Bu akımın amacı, halk için sanat yapmaktı. Bu sebeple şiirlerde sıradan günlük konulara değinilmiş ve günlük konuşma dili şiirlerde kullanılmıştır. 1950 yılında Garip akımına bir tepki olarak İkinci Yeni akımı ortaya çıkmıştır. Bu akım, Dadaizm ve Sürrealizmden etkilenmiştir. Soyut bir dil, karmaşık imgeler ve fikirlerin çağrışımı yoluyla soyut bir şiir ortaya çıkarılmıştır. Bu hareket postmodern edebiyatın da özelliklerini taşımaktadır. İkinci Yeni akımının özellikleri aşağıda listelenmiştir:

• Gerçeküstücülük ve soyut anlatım ön plandadır.
• Önemli olan kelimeleri değil imgeleri fark ettirmektir.
• Günlük konuşma dili kullanılmamıştır. Edebi sanatlar üstün tutulmuştur.
• Birinci Yeni akımının tam tersi olarak halk kültüründen uzaklaşılmıştır.
• Soyut anlatımlarla şiirlerde temel anlamdan çok çağrışımların önemli olduğunu vurgulamışlardır.
• Anlamı gizleyen çağrışımlara önem verilmiştir.
• Halk dilinin şiir geleneğine zarar verdiğini düşünmüşlerdir. Bu sebeple “Folklor şiire düşman” demişlerdir.
• Soyut anlatımla şiirlerin akıl üstü bir anlayışla duygulara hitap etmesini savunmuşlardır.
• Sınırlayıcı olan akıl, kurallar ve ahlaki kaygılara karşı çıkmış, şiirlerde özgürlüğü savunmuşlardır.
• Garip akımı halkı, halkın yaşadıklarını ve toplumsal olayları önemsemiş, İkinci Yeni ise daha çok entelektüel kesime hitap etmiştir.
• Şiirin anlamından biçimine önem vermişlerdir.
• Toplumsal olaylarla ilgili yazmamış, şiirlerinde politikaya değinmemişlerdir.

İkinci Yeni akımı postmodern edebiyatla da benzer özellikler taşımaktadır. İki kavramın ayrıldığı tek nokta postmodern edebiyatın siyasetle de ilgilenmesidir. Postmodern edebiyat 19. yüzyılda ABD’de ortaya çıkmıştır. Gerçekçilikten kopuşu temsil etmektedir. Dadaizm ve sürrealizmden etkilenmiştir. Postmodernist yazarlar subjektivist bir anlayışı temsil etmektedir. Genellikle tüm eserlerde içe dönüş bulunmaktadır. Virginia Woolf bu alanın en önemli yazarlarındadır. Bu akımlara ilham olan sürrealim, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Dadaizmden etkilenen kültürel bir harekettir. Bu hareket en iyi görsel sanat eserlerini ve yazıları imgeleme yoluyla icra etmeyi hedeflemektedir. Bu yöntemle bilinçaltını harekete geçirmeyi amaçlamaktadır. Sürrealistik eserler sürprizler, beklenmedik birleşmeler ve sıradışı unsurlar bulunmaktadır. Bununla birlikte bu hareketten etkilenen birçok sanatçı ve yazar eserlerini her şeyden önce felsefi bir hareketin ifade edilmesi ile ilişkili görmüştür. Dadaizm de 20. yüzyılın başında ortaya çıkan bir sanat akımıdır. Modern kapitalist topluma eleştiri olarak ortaya çıkmıştır. Dadaist sanatçılar sanatta özgürlüğü savunmaktadır.

Cemal Süreya Yazdığı Kitap Türleri Nelerdir?

Cemal Süreya kitaplarında soyut anlatımları ve söz sanatlarını kullanmıştır. Cemal Süreya yazdığı kitap türleri arasında şiir, düzyazı, antoloji ve söyleşi tarzında eserler bulunmaktadır. Bu eserler aşağıda listelenmiştir:

Şiir:

• Üvercinka (1958)
• Göçebe (1965)
• Beni Öp Sonra Doğur Beni (1973)
• Uçurumda Açan (1984; Sevda Sözleri içinde)
• Sıcak Nal (1988)
• Güz Bitigi (1988)
• Sevda Sözleri (1990; bütün şiirleri)

Düzyazı:

• Şapkam Dolu Çiçekle (1976)
• Günübirlikler (1982)
• Onüç Günün Mektupları (1990)
• Günler (1991)
• 99 Yüz İzdüşümler/Söz Senaryosu (1991)
• Aydınlık Yazıları/Paçal (1992)
• Oluşum'da Cemal Süreya (1992)
• Folklor Şiire Düşman (1992)
• Papirüs'ten Başyazılar (1992)
• Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi (1993)

Antoloji:

• Mülkiyeli Şairler (1966)
• 100 Aşk Şiiri (1967)

Söyleşi:

• Güvercin Curnatası (1997)

Dergi:

• Papirüs

Cemal Süreya Tüm Kitapları Nelerdir?

Cemal Süreya şiirin yanı sıra çeviri çalışmalarında da bulunmuştur. Deneme ve eleştiri çalıştığı kitap türleri arasında yer almaktadır. Cemal Süreya’nın tüm eserlerini şöyle sıralayarak ele almak mümkündür:

Şiir:

• Üvercinka – 1958
• Göçebe – 1965
• Beni Öp Sonra Doğur Beni – 1973
• Sevda Sözleri – 1984, Üvercinka, Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Uçurumda Açan-1984- ile birlikte düzenlenmiştir.
• Güz Bitigi – 1988
• Sıcak Nal – 1988
• Sevda Sözleri – 1990, 1995, tüm şiirleri
• Korkarak Vinç

Deneme- Eleştiri:

• Şapkam Dolu Çiçekle – 1976
• Günübirlik – 1982
• 99 Yüz – 1992
• Uzat Saçlarını Frigya – 1992
• Folklor Şiire Düşman – 1992
• Aydınlık Yazıları/ Paçal – 1992
• Oluşum'da Cemal Süreya – 1992
• Papirüs'ten Başyazılar – 1992
• Toplu Yazılar I – 2000, Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üzerine Yazılar
• Toplu Yazılar II – 2005, Günübirlikler

Günce (Günlük):

• 999 Gün/ Üstü Kalsın – 1981

Mektup:

• Onüç Günün Mektupları – 1990

Çocuk Kitabı:

• Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi – 1993

Söyleşi:

• Güvercin Curnatası – 1997

Derleme:

• Mülkiyeli Şairler – 1966
• Yüz Aşk Şiiri – 1967

Şiir Çevirileri:

• Yürek ki Paramparça – 1995

Öteki Çeviriler:

• Gelinlik Kız – (E. Ionescu- 1964)
• Küçük Prens – (A. De Exupery- 1965)
• Bir Aşk Kırgınının Şarkısı – (Apollionaire- 1965)
• Günümüz Sağcı Fikirleri – (S. De Beauvoir- 1966)
• Sade'ı Yakmalı mı? – (S. De Bauvoir-1966)
• İhtilalin Özü – (Mao Zedung-1967)
• Amerika Birleşmemiş Devletleri – (V. Pozner- 1967)
• Aşkın Suçları – (M. De Sade-1967)
• Palto – (Gogol-1968)
• Yeşil Papa – (Asturias-1967)
• Gök Cephesi – (N. Dinh- 1968)
• Küçük Prens – (A. De S. Exupery- 1975)
• 32 Saat Özgürlük – (G. Hernadi- 1968)
• Milli Kurtuluş Cephesi – (D. Bravo- 1969)
• Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması – (Lenin- 1974)
• Dine Karşı Düşünce Tarihi – (A. Bayet- 1970)
• Bir Aşk Kırgınının Şarkısı – (Apollinaire-1970)
• Büyük Ahlak Doktrinleri – (F. Gregoire-1971)
• Vadideki Zambak – (Balzac-1985)
• Nekrassov – (Sartre-1971)
• Gönül ki Yetişmekte – (Flaubert- 1971)
• Goriot Baba – (Balzac- 1974)
• Meyhane – (E. Zola- 1974)
• Çin Uyanınca – (A. Peyrefitte- 1975)
• Venezuella Makiliklerinde Douglas Bravo Konuşuyor – (1976)
• Mutluluk Getiren Seks – (1976)
• Emeğin ve Emekçinin Tarihi – (P. Brizon- 1977)
• Faşizmin Analizi – (Macciocchi-1977)
• Kırmızı Balon – (Lamorisse- 1980)
• Yarını Bilen Adam Nostradamus – (Fontbrune – 1982)
• Bir Tanem – (Marceau – 1991
• Sosyoloji Tarihi – (Bouthoul – 1995)

Cemal Süreya Şiir Kitapları Hangileridir?

Şiir Cemal Süreya tarafından lise yıllarında aruz denemeleri ile ilk adım oluşmuştur. İlk şiir ise Şarkısı – Beyaz 1953 yılında Mülkiye dergisinde yayınlanmıştır. 1950’li yıllarda gündeme gelen ve gelişen ikinci yeni hareketine katılarak şiir üzerinde anlamsızlığı savunan görüşleri benimsememiştir. Çok sayıda  eserinin yanı sıra Cemal Süreya şiir kitapları ve şair kimliği ile ön plana çıkmaktadır. En sevilen şiir kitapları aşağıda listelenmiştir:

Üvercinka: 1958 yılında yayımlanmış olan bir kitaptır. Yayımlanma işlemi Yeditepe Yayınları tarafından gerçekleştirilmiştir. Cemal Süreyya 64 sayfalık eserini lise dönemlerinde aşık olduğu kadın için kaleme almıştır.

Göçebe: Cemal Süreya’nın 1965 yılında DE Yayınevi tarafından yayımlanmış olan şiir kitabıdır. İçerik olarak daha öncesinde yazıp yayınlanan 17 farklı şiir daha yer almaktadır. 56 sayfadan oluşan bu kitap yoğun ilgi görmüş kitapları arasında bulunmaktadır.

Ünlü yazar Cemal Süreya eski uygarlıkları ele almış orta çağ ve modern çağlara kadar değinmiştir.

Beni Öp Sonra Doğur Beni: 1973 yılında E Yayınları tarafından yayınlanmış şiir kitabıdır. Kitap içindeki bir şiir ile aynı ismi taşımaktadır. Bu şiir, şairin genç yaşta kaybettiği annesinden de bahsetmektedir.

Ünlü yazar Cemal Süreya’nın eşinden ayrı yaşadığı bir dönemde Zühal Tekkanat isimli kadına ithaf etmiş olduğu şiirleri de içermektedir. İçeriği derin olduğu kadar da anlamlı şiirler olarak okurlara sunulmuştur. Şiirlerden biri şöyledir:

“Şimdi

Utançtır tanelenen

Sarışın çocukların başaklarında.

Ovadan

Gözü bağlı bir leylak kokusu ovadan

Çeviriyor o küçücük güneşimizi.

Taşarak evlerden taraçalardan

Gelip sesime yerleşiyor.

Sesimin esnek baldıranı

Sesimin alaca baldıranı.

Ve kuşlara doğru

Fildişi rüzgarın tavrı.

Dağ güneş iskeleti.

Tahta heykeller arasında

Denizin yavrusu kocaman.

Kan görüyorum taş görüyorum

Bütün heykeller arasında

Karabasan ılık acemi

Uykusuzluğun sütlü inciri

Kovanlara sızmıyor.

Annem çok küçükken öldü

Beni öp, sonra doğur beni.”

Cemal Süreya’nın Ödülleri Nelerdir?

Cemal Süreyya şair kimliği ve Türk edebiyatına kazandırdığı şiirler çok sayıda ödüle layık görülmüştür. Bu ödüller şöyledir:

• 1959 – Yeditepe Şiir Armağanı
• 1966 – Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü
• 1988 – Behçet Necatigil Şiir Ödülü

Cemal Süreya Benzeri Şairleri Kimlerdir?

İkinci Yeni akımının tüm şairleri hem biçim hem de anlam olarak Cemal Süreyya ile benzerlik göstermektedir. Bu yazarlardan bazıları aşağıda listelenmiştir:

• İlhan Berk (1918 - 2008): İlhan Berk Gazi Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun olduktan sonra çeviriler üzerine çalışmıştır. Ardından şiirler yazmaya başlayan şair, nesneyi soyut anlamlarıyla ifade etmiştir. Mitolojiden etkilenmiş, Batı ve Doğu şiir geleneklerini sentezlemiştir. Şiirlerinin bir kısmı İngilizce’ye de çevrilmiştir.
• Turgut Uyar (1927 - 1985): İkinci Yeni şiirinden etkilenmiş olan aynı zamanda postmodern edebiyatın en önemli temsilcilerinden olan Turgut Uyar’ın 1959 yılında yazdığı “Dünyanın En Güzel Arabistanı” adlı kitabı, etkilendiği akımın tüm özelliklerini taşımaktadır. Şairin tüm şiirlerinde kapalı anlam ve derinlik bulunmaktadır. Şiirlerde duygular ve insan ön plandadır.
• Edip Cansever (1928 - 1986):Şair yazarlığa ilk adım attığı dönemlerde mizahi bir dille kullanmış, toplumsal sorunları eleştirmiştir. Ancak bir süre sonra soyut anlamlar taşıyan, buhranın ve umutsuzluğun ön plana çıktığı şiirler yapmaya başlamıştır. İkinci Yeni akımına örnek gösterilen şiiri 1957’de yayınlanan “Yerçekimli Karanfil”dir.
• Sezai Karakoç (1933 - ): Ankara Üniversitesinden mezun olmasının ardından bir süre siyaset ve finanla gibi konularla ilgilenmiştir. Ardından geleneksel Türk şiiri ile modern teknikleri harmanlayarak kendine özgü şiirler yazmıştır. Sezai Karakoç şairlerin özgür olması, yazdıklarından memnun olması ve mutlu olması gerektiğini savunmaktadır. Kendisi bu üç unsuru Peer Gynt üçgeni olarak adlandırmıştır. Şairin en önemli şiirlerinden birisi “Mona Rosa”dır.
• Ece Ayhan (1931 - 2002): İkinci Yeni akımının şairlerinden biri olan Ece Ayhan, Arthur Raimbaud’un eserlerinden de etkilenmiştir. İlk şiiri 1954 yılında “Türk Dili” dergisinde yayınlanmıştır.