Distopya Kitapları Özellikleri Nelerdir?

Distopya Kitapları, yazıldığı dönemin siyasi, teknik ve sosyal bağlamlarına göre geliştirilmiş geleceğin anlatıldığı bir kurgu eseridir. Genellikle modern toplumun unsurlarını içerirler, bazı modern eğilimlerin eksiklikleri hakkında uyarıda bulunurlar ve modern toplumu bekleyen gelecek ve olumsuz durumlar hakkındadır. Bu türün temel özelliği, anti-ütopyacı fikirlerden yola çıkarak geleceğe dair karamsar görüntüler çizmesidir. Neredeyse tüm eserlerde, son derece merkezi ve baskıcı bir sistem, sosyal yönetimi kolaylaştırmak için ileri teknikleri kullanan baskıcı bir egemen rejimin kontrolü altındaki bir geleceği temsil etmektedir. En iyi distopya kitapları şu şekildedir:

• Bin Dokuz Yüz Seksen Dört: George Orwell'in alegorik bir siyasi romanıdır. Hikaye distopik bir dünyada geçmektedir. Ünlü distopya romanları arasında yer almaktadır. Bu kitapta özel olarak tanımlanan Big Brother kavramı bugün hala yaygın olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda George Orwell, "Düşünce Polisi" gibi kavramları kazandırmıştır. Tek partili totaliter bir sistemin yönetimi altındaki garip yeni kaos dünyasında, insanlar ve yaşamları korku, propaganda ve beyin yıkama ile manipüle edilir. Roman, Büyük Birader ve Düşünce Polisi gibi sonradan ünlenen kavramları içermektedir. 20. yüzyılın en etkili romanlarından biri olmasının yanı sıra büyük bir ticari başarı da elde etmiştir.
• Cesur Yeni Dünya: Aldoux Huxley tarafından kaleme alınan bu eserde, toplum üreme teknolojisi, öjenik ve uyku eğitim sistemi ile değişmektedir. Bu berrak dünya bir ütopya gibi görünebilir ama çok ironik bir ütopya olmaktadır. Sağlıklı bir insanlık için ileri teknoloji, savaş ve yoksulluk ortadan kalkmıştır. Tüm ırkların eşit olduğu ve herkesin mutlu olduğu bir dünya vardır. Ancak ironik bir şekilde, tüm ilerleme, birey için önemli olan değerleri yok ederek yapılmaktadır. Bu değerler şunlardır: Aile, sanat, kültürel çeşitlilik, edebiyat ve Yeni Dünya'da Tanrı Ford'dur.
• Açlık Oyunları: Roman, apokaliptik Kuzey Amerika şehri Panem'in uzak ve belirsiz geleceğinde yaşayan 16 yaşındaki Katnis Everdeen tarafından anlatılmaktadır. İnsanlara gelişmiş bir şehir olan Capitol tarafınca yönetilmektedir. Panem adı verilen 13 mıntıka vardır. 13. Mıntıka yıllar önce Capitol'e isyan etmiştir. Bu isyanın sonucunda Capitol, 13. Mıntıkayı yok eder ve kalan 12 mıntıka için ceza olarak "Açlık Oyunları" adlı bir oyun yaratmıştır. “Açlık Oyunları”, 12 mıntıkadan 12 - 18 yaş aralığında olan erkek ve kız çocuklarının seçildiği ve sadece bir kişi sağ kalana kadar savaşmak üzere bir TV programıdır. Seyirci tarafından canlı izlenen bu turnuvada seçilen kişiler oyuna girecek ve ölümüne oynayacaktır. Distopya kitap serileri arasında bulunan eserin üç kitabı bulunmaktadır.

Distopya kitapları, şekilsiz sosyal yapılara odaklanmıştır. Küçük gruplar ortadan kaybolur, geleneksel kültürün izleri kaybolur ve kişisel tercih ne olursa olsun toplumsal roller ve konumlar baskıcı bir şekilde dayatılmaktadır. Saf sosyal idealler adına yapılan sapmalar, yıkıcı mantıkla cezalandırılmaktadır. Dikey ve yatay toplumsal hareketliliğin imkansızlığı, kast benzeri sistemlerin egemenliği ve insanların homojen yapısının egemenliği Distopya kitaplarının toplumsal yapısının kalıcı özellikleridir.

Distopya Kitap Seçimi ve Tavsiyesi Nelerdir?

Distopya ile ilgili kitapların başlangıç noktası, çoğu durumda teknolojinin günümüz sosyal yapısında yeni olarak sunulması ve dünya siyasetinin giderek merkezileşen bir yapının ürünü olmasıdır. Teknolojik evrim ve değişimin dönüştürücü etkileri ve paralel olarak gelişen güç yapıları bugün görülebilmekte ve geleceğe dair hayali, çağ dışı tahminlere yol açmaktadır. Bu romanları edebiyat sosyolojisi perspektifinden incelemek ve değerlendirmek, edebi duyarlılıklar ile toplumsal gerçekçiliğin buluştuğu yerde güzel sonuçlar vermektedir. Distopik eserlerin çoğunun temelinde yatan bir toplumsal veya ahlaki sorun bulunmaktadır. Bu sorunlar eserin çeşitli kırılımlarını oluştururken, sorunların kitlesel etkileri ve bu etkilerin yansımaları da eserlerde ele alınmaktadır. Bazı eserler bu sorunların çözümünü toplumsal ve ahlaki bir dönüşüme bağlamaktadır. Bazı eserlerde ise temelden başlayarak yeniden bir oluşumun ortaya çıktığı, ahlaki normların ve toplumsal ilişkilerin baştan kurulduğu olmaktadır. Sonuç olarak, okurlar distopik bir dünyada olası senaryoların nelere yol açabileceğini ve bu değişimlerin zaman içerisinde nasıl etkiler yaratabildiğinin izini bu eserlerde sürmektedir.  Distopya türü kitaplar şu şekilde sıralanmaktadır:

• Körlük: Bilinmeyen bir ülkede, bilinmeyen bir şehirde, bir arabanın direksiyonunda ışığın yeşile dönmesini bekleyen bir adam aniden görme yeteneğini kaybeder. Ancak karanlığa değil, beyaz bir boşluğa gömülmüştür. Ardından körlük salgını tüm şehre ve hatta ülke geneline yayılmıştır. Ülkede ne yönetim ne de düzen kalmış; tüm kör insanlar karantinaya alınmıştır. Şimdi akıl almaz bir kaos, pislik, açlık ve tiranlık vardır. Hayat durmuştur, insanların tek çabası ne pahasına olursa olsun hayatta kalmak olmuştur. Roman, şehrin akıl hastanesinde yatan ve oradan kurtulunca ayrılmaz olan biri çocuk yedi kişiyi konu almıştır. Bunların arasında tüm şehirde tek görme yeteneğine sahip olan ve gruba liderlik eden bir kadın vardır. Yedi kişi bu cehennem gibi şehirde hayatta kalmak için savaşmaktadır. Saramago'nun büyük bir gözlem gücüyle tasvir ettiği bu kaotik dünya, insanın karanlık tarafının bir simgesidir.
• Otomatik Portakal: Yazar, Alex'in 15 yaşındaki çalkantılı, ancak günümüzde tutarsız olan hayatını incelemekte, Alex ve çetesini yaşadıkları korkunç dünyada var olan baskıcı rejime karşı savaşırken tasvir etmektedir. Aynı zamanda aile ve sosyal yapı kavramını da eleştirmektedir. İnsanların ahlaki olarak yozlaştığı bir toplumda, iyi ve kötü kavramı gerçek anlamlarının dışında var olmuştur ve ifade edilen gerçek değerlerinden sapmıştır. İletişim eksikliği ve yeni kültür de eleştirel dilde ifade edilmiştir.

Distopik kurgu kitapları, genellikle modern toplumun unsurlarını içeren ve belirli modern eğilimlerin eksikliklerine karşı uyarıda bulunan bir eser olma özelliği taşımaktadır. Olumsuz gelecek ve modern toplumu bekleyen durumlardan bahsedilmektedir. Soruna edebiyat sosyolojisi açısından yaklaşıldığında, ilk olarak romanın edebi bir tür olarak anlam ve önemini roman toplumunun gelişimiyle ilişkisi açısından fark edilmektedir. Roman, birçok yazar tarafından toplumun nabzını, yeni bir dünya anlayışını ve toplumsal gerçekliğin yorumunu birleştiren bir edebi tür olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle roman her zaman toplumsal gerçekliğin bir aynası olarak kabul edilmektedir. Bu anlamda, distopya romanlarının sosyolojik yapısını, gelecekteki teknolojinin potansiyel kontrolü ve insan doğası üzerindeki potansiyel etkisi hakkında bizi bilgilendiren sanatsal duyarlılığın bir ürünü olarak görmelidir.

Fantastik Distopya Kitapları Hangileridir?

Fantastik konulu romanlarda da distopya türüne benzer özellikler görülmektedir. Fantastik romanlarda gerçek dışı olaylar, gerçek dışı bir dünyada anlatılmaktadır. Fantastik unsurlar, distopik evreni gerçeklikten daha da uzaklaştırmaktadır ancak bu fantezi öğeleri kimi zaman gerçek arketiplere atıfta bulunmak üzere de kurgulanabilmektedir. Anlatılanların gerçek dışı dünyada geçmesi distopya türüne benzer şekilde fantastik romanların en önemli özellikleri arasında yer almaktadır. Distopik fantastik kitaplar şu şekildedir:

• Damızlık Kızın Öyküsü: Distopik türün simgelerinden biri olarak kabul edilen Margaret Atwood'un romanıdır. Atwood bu romanı 1980'lerin ortalarında Batı Berlin ve Alabama'da yazmıştır ve roman 1985'te yayımlamıştır. Atwood, distopya ile feminist bir yaklaşımla karamsar bir kadının geleceği hakkındadır. Yazar bu romanında kadın haklarının erkekler tarafından reddedildiği ve kadınların günümüzün aksine erkeklerin kölesi haline geldiği yönündeki karamsarlığı anti ütopik bir yaklaşımla ele almıştır. Bu roman, kadın haklarının mevcut durumu tersine döndüğünde neler olacağına dair bir yaklaşımla yazılmıştır.
• Bulut Atlası: Her hikayenin farklı bir dil, üslup ve teknikle ele alındığı “Bulut Atlası”, roman olmanın ötesinde, insanoğlunun iktidar uğruna türdeşlerine ve doğaya verdiği zararların ve yol açtığı kıyametin anlatıldığı bir eserdir.

Fantastik distopya kitapları, meydana gelen olayların (hikayenin) bilinen gerçek dünyanın dışında kurgusal bir dünya yaratmasının anlatıldığı bir kurgudur. Bu romanlar, gerçek dünyada bilim dışı ya da hayali olayların yaşandığı romanlar değil, gerçek dünyada yaşanması mümkün olmayan olayların başka bir dünyada anlatıldığı romanlardır.

Distopya Kitap Önerisi Nelerdir?

Distopya kelimesi her ne kadar yabancı gelse de günümüze kadar gelmiş olan eserlerin birçoğunda bu kavram geçmektedir. Bilinenin aksine geçen olaylar insanları sürükleyici ve bilinmedik mekanlara götürmektedir. Distopya tarzı kitaplar, okurlarını farklı dünyalara hapsetmektedir. En ünlü distopya kitapları şu şekildedir:

• Mülksüzler: Siyasal göndermeleriyle tanınan Ursal LeGuin'in dünyaca ünlü distopya romanı Mülksüzler ilk kez 1974'te yayımlandı, ancak 1990'lara kadar Türkiye'ye ulaşmadı. Ursala Le Guin, Mülksüzler adlı romanında iki bölüme ayrılmış ütopik bir dünyanın öyküsünü anlatır. Bir taraf anarşist ideale bağlı Anarres, diğer taraf ise kapitalist düzende yönetilen Urras’dır. Bir taraf özgür ama kötü bir hayat yaşarken, diğer taraf güzel ama eksik bir hayat yaşamaktadır. Hikaye Shevek adlı Anarresli'nin gözünden anlatılmaktadır. Shevek bilim konusunda tutkuludur ve yeni bir teori keşfeder. Ancak teorisinin Urras'a fayda sağlayacağını düşündüğü için kabul görmemiştir. Ardından Shevek Urras'a gider. Yazara edebiyat alanında pek çok ödül kazandıran roman, siyasi göndermelerin gerçekliğini halen korumaktadır.
• Fahrenheit 451: Bilim kurgu unsurlarını baskı ve robotik bir toplumla birleştirmektedir. Kitabın konusu, itfaiyecilerin görevinin yangınları söndürmek değil kitapları yakmak olduğu totaliter bir düzen etrafında dönmektedir. Roman, adını kitapların yanma derecesi olan sıcaklık ölçüsünden almıştır. yüzyılda geçen “Fahrenheit 451” kitabındaki sosyal hayat, skolastik düşüncenin hüküm sürdüğü Orta Çağ'a çok benzerdir. Bradbury, kitabıyla ilgili yaptığı açıklamalarda, roman yazmaktaki amacının televizyonun okumaya olan ilgisini baltaladığını vurgulamak olduğunu belirtmektedir. Bu noktada yazar, eleştirisinin herhangi bir hükümeti değil, doğrudan halka yönelik olduğunu açıklamaktadır. Eserlerinde kitap yakanları ve okumayanları suçlayan yazar, topluma zarar veren temel faktörün düşünmeyi reddetmek olduğunu vurgulamakmaktadır.

Distopik kitap önerileri bu şekilde listelenebilmektedir. Farklı dünyalara kapılar açan distopya kitapları, okurların hayal gücünü geliştirme açısından son derece faydalı kaynaklardır.

En Sevilen Distopya Kitapları Hangileridir?

Distopik kurgu kitapları farklı dünyalara yelken açmasından dolayı okurların en sevdiği eserler arasında yer almaktadır. Herkes tarafından sevilen distopya konulu kitaplar şu şekildedir:

• Biz: “Biz”, "Distopya" kelimesini vurgulayan ve ilk yayımının üstünden uzun yıllar geçmesine rağmen gereken ilgiyi görmeye devam eden bir başyapıttır. Hayatın sonsuz kaosunun geride tutulduğu bir gelecek tasviri sunmaktadır. Bu gelecekte ne özgürlük, ne demokrasi, ne de birey; sadece matematik ve mantık hakimdir. Mahremiyetlerini ve ceza hakkı hariç tüm haklarından vazgeçen insanlar, tek devlet ve onun sureti Velinimet’in demir eline teslim eden insanlarsa sadece bir numaradan ibarettir. Hem kutsal kitabın yerine koydukları Saat Tableti’ne göre yaşadıkları mutlak güç hem de diğer gezegenlere yapılacak son devrimin habercisi olması için camdan bir uzay aracı inşa edilmektedir. D-503, diğer gezegenlerdeki ilkel okuyucularına Tek Devlet hakkında bilgi vermek için bir günlük tutmaktadır. D-503, hayal gücü denen bir hastalıktan mustarip olduğunu zannederek, mutlak bir devrimde çok iyi bildiği denklemde bazı kusurlar ve bazı eksiklikler görmektedir. Bu hastalıktan kurtulmaya çalışırken inancını kaybetmeye başlamaktadır.
• Hayvan Çiftliği: Çiftlikte yaşayan hayvanlar, sömürücülerin karşısına çıkar ve çiftliğin kontrolünü ele geçirmektedir. Amaçları daha eşitlikçi bir toplum yaratmaktır. Hepsinden daha zeki olan domuzlar, hızla üst düzey bir ekip oluşturmaktadır. Ama aynı zamanda devrimi de kendi yollarından saptırır. Ne yazık ki daha baskıcı ve acımasız bir diktatörlük kök salmıştır. George Orwell, bu romanın tarihsel gerçeklerini eleştirmektedir. Romandaki ana domuzun Stalin'i temsil ettiği açıktır. Diğer kahramanlar gerçek insanları çağrıştırmazlar, ancak diktatörlükte olabilecek insanlardır. Hayvan çiftliği, masallar masal anlatımıyla yazılmıştır. Ancak çocukları eğlendiren masallar değil, dramatik politik hicivlerdir.
• Demir Ökçe: 1907'de yayınlanan Jack London'ın “Demir Ökçe” kitabı, modern anti-ütopik kurgunun ilk kitabı olarak kabul edilmektedir. Toplumu diktatörce ve baskıcı bir sistem içinde tanımlamak için kullanılan distopik kavramı, bu kitapta oligarşinin Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yükselişinde yansıtılmaktadır. George Orwell'in “1984” romanından da etkilenen “Demir Ökçe”, toplum ve siyasette gelecekteki değişimleri inceliyor. Jack London'ın Amerika Birleşik Devletleri'nin gelecekteki çöküşüyle ilgili tahmini tam olarak gerçekleşmedi ancak yazarın uluslararası gerilimlere bakışı, birkaç yıllık farka rağmen gerçek tarihle uyumludur. 1913'te” Demir Ökçe” ile başlayan çatışma aslında 1914'te patlak vermiştir. Üstelik sadece 1914'te olanları değil, II. Dünya Savaşı sırasında olanları da öngörmektedir. Faşist patron yapısının dünyayı nasıl korkuttuğunu ve devrimci pozisyonun buna nasıl karşı koyması gerektiğini anlatmaktadır.

Dünya genelinde en fazla sevilen ve oldukça eski bir tarihe uzanan distopya konulu kitaplar böyle listelenmektedir.

Gençlerin Favorisi Olan Distopya Kitapları Nelerdir?

Gençlerin beğenerek okuduğu pek çok kitap bulunmaktadır. Genç okurların en fazla tercih ettiği kitaplar arasında distopik türde olan eserler de vardır. Beğenilerek okunan ve favoriler arasında yer alan genç distopik kitapları şu şekilde listelenebilir:

• Kuralsız: Uyumsuz serisinin 2. kitabı olan “Kuralsız”, 516 sayfadan oluşan, oldukça hacimli bir kitaptır. İlk defa 2012 senesinde yayımlanan eser, gençlik kitapları kategorisinde de yer almaktadır. Romanın ana kahramanı Tris bir seçim yapmak zorundadır. Sevdiklerini ve kendini kurtarmak için büyük bir fedakarlık onu beklemektedir. Ancak bu öyle bir fedakarlıktır ki, beraberinde geri dönüşün olmadığı kayıplar, sorumluluklar ve hayatının tamamını etkileyecek durumları getirmektedir. İçinde aşk ve entrika gibi konularında yer aldığı “Kuralsız”, yeni nesil distopik eserler arasındadır.
• Beni Asla Bırakma: 2005 senesinde yayımlanan “Beni Asla Bırakma”, Japon-İngiliz yazar Kazuo Ishiguro tarafından yazılmıştır. Bilim kurgu türüne ait olan eser, 2010 yılında aynı isimle sinemaya da uyarlanmıştır. Kaderleriyle yüzleşenlerin hüzünlü hikayesinin ele alındığı “Beni Asla Bırakma”, en başarılı distopya kitaplarından biridir. Tamamen farklı bir hikayesi olan kitap, aynı yatılı okulda büyüyen üç yakın arkadaşın, Ruth, Tommy ve Kathy'nin hikayesini anlatmaktadır. Bu üç çocuk, Hailsham adlı yatılı okulda büyüyen binlerce çocuktan sadece birkaçıdır. Organlarını bağışlamak için yetiştirilen çocuklardır.

Distopik kitaplarda kimi zaman gerçek dünyadan kesitler ve kimi zaman tamamen fantastik bir kurguyla şekillendirilmiş bir dünyadan kesitler sunulabilmektedir. Son derece farklı dünyalar ve konuların işlendiği distopik kitaplar, insanların gerçek dünya ile ilişkisini keserek hiç tanışmadığı bir dünyayla yüzleşmelerini ele almaktadır. Okunması gereken 10 distopik esere bakarak konu hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilmek mümkündür.