Modern bilim-kurgu türünün oluşmasına öncülük eden, Denizler Altında 20000 Fersah, Dünyanın Merkezine Yolculuk gibi çok sevilen, öngörüleriye modern çağın teknolojisine ve icatlarına fikir babası olmuş ve inanılmaz öyküleriyle çocukluğumuzun hayallerini süsleyen Jules Verne kimdir?
Jules Gabriel Verne [Jül Veğn şeklinde okunur] 8 Şubat 1828 yılında Fransa’nın Nantes kentinde dünyaya geldi. Verne, varlıklı bir hukukçu olan Pierre Verne’nin oğluydu. Jules Verne, daha çocukluğunda seyahat etme hayallariyle yanıp tutuşan biriydi. Özellikle gemi seyahatleri, Jules Verne’nin hayatı denince akla gelenlerden biridir. Verne, Nantes sahillerinde otururdu, gelip geçen gemileri seyrederdi ve kendini o gemilerde seyahat ederken hayal ederdi. Hatta Verne, bir gün tayfalık yapmak amacıyla bir gemiye atlayıp evden kaçmaya bile yeltenmişti; fakat babası tarafından yakalanmıştı.
Baba Pierre Verne, oğlunun kendisi gibi bir hukukçu olmasını istiyordu ve Jules’ü bu amaçla Paris’e gönderdi. Yazar burada hukuk diploması aldı almasına; ama içinde büyük bir edebiyat aşkı filizlenmeye başlamıştı ve bu tutku, adalet hizmetine üstün geliyordu. Yazarın Paris’teki eğitim hayatı, onun Victor Hugo gibi bir devle tanışmasına vesile oldu.
Yazar, ayrıca Üç Silahşörler adlı klasik romanın yazarı Alexandre Dumas’nın oğluyla da tanışmıştı ve bu yazarlar ve edebiyat çevreleri sayesinde edebiyat dünyasına ilk adımını atmıştı. Verne ilk önce Les Pailles rompues (Kırık Sazlar) adlı bir piyes yazarak adından söz ettirdi ve daha sonra bir müddet Paris’teki Théâtre Lyrique adlı tiyatroda çalışmaya başladı. Yazar, bu dönemde Edgar Allan Poe’yu okudu ve ona hayran oldu. İlk öykülerinde ve yazılarında Poe etkisi vardı.
Verne, buradaki görevinde çeşitli komediler ve operetler yazdı ve Le Musée des familles adlı bir dergiye, yazdığı kısa öykülerle katkıda bulundu. Jules Verne, bu yıllarda büyük ilham aldığı Jacques Arago adındaki bir gemiciyle tanıştı. Jacques Arago, bir gemi ile dünya seyahati yapmıştı ve Verne’nin çocukluk hayalinden fırlamış gibi hissettiren bu adam sayesinde Verne, seyahat konulu öyküler yazmaya başladı.
Yazar, 1857 yılında Honorine de Viane ile evlendi. Honorine’nin kardeşi borsacılık yapıyordu ve Jules Verne’i şaşırtıcı derecede etkliledi. Yazar, borsacı olmaya karar verdi. Paris Borsası’nda brokerlik yapmaya başladı, bu sıralarda da edebiyat alanındaki faaliyetlerini sürdürdü.
Jules Verne ilk gezisini 1859 yılında Britanya’ya yaptı ve bu deneyiminde aldığı notları “İskoçya Seyahati” adı altında bir kurguya döktü. İki yıl sonra İskandinavya Seyahati yaptı ve bu sırada oğlunun doğum haberini aldığı için dönmek zorunda kaldı.
Verne’in ilk uzun eseri Balonla Beş Hafta adlı ünlü eseridir. Eser, o sıralarda hâlâ büyük bir bölümü keşfedilmemiş olan Afrika’ya yapılan balon seyahatini konu alıyordu. Eser, yayımlandığı 1863 yılında kısa zamanda büyük bir başarı elde etti. Bu başarının altında yatan şey ise balonların yeni icat ediliyor oluşuydu. Verne, her zaman güncel teknolojiyi ve bilimi takip ediyordu ve yeni icatları eserlerinde kullanarak bilim-kurgu türünün oluşmasında öncülük etti.
Yazarın bundan sonra yazdığı kitaplar yine büyük başarılar elde etti ve günümüzde bile hâlâ yazarın en iyi eserleri olarak değer görürler. Bu Jules Verne romanları arasında Dünyanın Merkezine Yolculuk da vardı ve bir grup kâşifin ve bilim insanının İzlanda’daki bir volkanın derinliklerinde yatan yeraltı dünyasına yaptıkları yolculuktan bahsediyordu. Kaptan Hatteras’ın Maceraları adlı kitabı Kuzey Kutbu’na yapılan bir yolculuğu konu alıyordu. Şaşırtıcı olansa o yıllarda Kuzey Kutbu’na henüz ayak basılmamış olmasıydı.
Dünyadan Aya ve devamı niteliğindeki Ayın Çevresinde adlı kitaplarda Jules Verne, yerçekimsiz ortamlarda bulunan astronotlardan söz ediyordu ve aynı zamanda bugün NASA’nın konuşlandığı Florida’yı, eserindeki astronotların uzaya fırlatıldığı yer olarak göstererek yine üstün öngörülerini ortaya koyuyordu.
Jules Verne, 1870 yılında yazdığı Denizler Altında 20000 Fersah kitabıyla Nemo adındaki gizemli bir kaptanın seyahatlerinden bahseder. Kaptan Nemo, Nautilus adında bir denizaltı yapmıştır ve onunla seyahat eder. Yazarın bir diğer başyapıtı Seksen Günde Devr-i Alem’dir ve 1873 yılında yayımlanan bu kitap, Verne’nin dakik bir adam olan babasını sembolize ettiği düşünülen Phineas Fogg adlı bir karakterin maceralarını anlatır.
Yazarın en sevilen diğer romanları 1875’te yayımlanan Gizemli Ada ve 1876’da yayımlanan Michael Strogoff’tur. Verne, bugün bile büyük ilgiyle okunan seksene yakın edebi eser vermiştir. Jules Verne’nin eserlerindeki kurgu, bilimi ve dinsel temaları etkileyici bir dengede sunmuştur ve yazar bu konuda pek çok övgü almıştır.
Verdiği teknik detaylar nedeniyle bilim-kurgudan ziyade teknolojik kurgu yazarı olarak da değer gören Jules Verne, Zaman Makinesi, Dr. Moreau’nun Adası gibi kült bilim-kurgu kitaplarının yazarı H.G Wells ile birlikte bilim-kurgu edebiyatının babası sayılır.
Jules Verne, 1886 yılında akıl hastası yeğeni tarafından kaza eseri vuruldu ve sakat kaldı. 1902’de yazarda kısmî körlük oluştu ve usta yazar 24 Mart 1905’te yaşamını kaybetti.
Jules Gabriel Verne 1828 yılında dünyaya gelmiştir. Bilim kurgunun babası olarak anılan Jules Verne, Fransa’nın Nantes isimli kasabasında doğmuştur. Varlıklı bir ailede büyümüş ve çocukluğunu ailesinin çiftliğinde geçirmiştir. Verne’ nin babası avukat, annesi ise katı kuralları olan bir İskoç’ tur. Jules Verne’ nin çocukluk yıllarından beri çok geniş bir hayal gücüne sahip olduğu bilinmektedir. Denizciliğe karşı her zaman farklı bir ilgisi olan yazarın kardeşiyle birlikte sürekli macera oyunları oynadığını iletmiştir.Yazdığı bilim kurgu eserlerinde bu maceraların izlerine rastlanmaktadır. 9 yaşına geldiğinde kardeşi ile birlikte eğitimine başlamıştır. Yazmaya olan ilgisini de bu dönemlerde fark etmiştir. Kısa hikayeler ve şiirler yazmaya başladığı okul döneminin bitmesiyle birlikte 1846 yılında Paris’e gitmiştir.
Jules Verne, babasının mesleği olan avukatlık için hukuk eğitimi almaya başlamıştır. Hukuk diplomasını almayı başaran Verne, yazmaya olan tutkusunun diğer tüm şeylerin daha da üzerinde olduğunu fark etmiştir. Amcasının sayesinde Paris edebiyat çevresiyle tanışma şansını yakalamıştır. Edebi çevrenin etkisinde kalarak tiyatro oyunları kaleme aldığı Victor Hugo ile tanışması da bu sayede olmuştur. Baba mesleğini devam ettirmek istemeyip edebiyat alanına yönelmesi üzerine aileden gelen maddi destek kesilmiştir. Verne hayatını sürdürebilmek için yazmaya devam etmiş ve yazdıklarını satmak zorunda kalmıştır. Yazarlığa ilk adımını tiyatro oyunları yazarak atmıştır. 12 Haziran 1850’ de sahnelenen ilk tiyatro eserinin ardından 1855’ e kadar Paris tiyatrosunda sekreterlik yapmıştır. Bu süre içerisinde komediler, operetler, kısa hikayeler yazmış ve dergilerde yayınlatmayı başarmıştır. Yazdığı eserlerle daha sonra üne kavuşacak olan yazar, bohem bir yaşam sürmüştür. Yakın arkadaşının ve annesinin ölümüyle birlikte karamsar bir dönem yaşamış ve siyasete atılarak 15 yıl milletvekilliği görevini icra etmiştir. Şeker hastası olan büyük yazar Verne, 1905 yılında hayatını kaybetmiştir.
Jules Verne’in ilk yazdığı eserler daha çok tiyatro türünde kaleme alınmıştır. Maddi sıkıntılar çeken ve yazdığı yazılar yayımcılar tarafından sürekli reddedilen yazarın kendini bulması Hetzel ile tanışmasıyla birlikte gerçekleşmiştir. Hetzel; Alexandre Chatrian ve Emile Erckmann gibi yazarların yayıncılığını yapan bir kişidir. Verne’nin yazıları diğer yayımcılar tarafından reddediliyorken Hetze yazarın içindeki ışığı görebilmiştir. Üne kavuşması Hetzel’ in yayımcılığını üstlendiği Balonla Beş Hafta romanı ile mümkün olmuştur. O günden sonra bilim kurgu edebiyatının öncüsü olarak tanınmaya başlamıştır. Birçok yazar onun yolundan ilerlemeye başlamış ve birçoğu da Verne’nin edebiyat tarzından etkilenmiştir. Eserlerinde denizaltı ve uzay yolculuklarından bahseden ilk yazar olarak öne çıkmaktadır. Yazarın başarısı sadece edebiyat dünyasıyla sınırlı kalmamıştır. Jules Verne kitapları, gelişmekte olan Avrupa Sanayisi ve teknolojisi için birçok konuda ilham kaynağı teşkil etmiştir. Ölümünden sonra da kitaplarında yer alan veya ilham kaynağı olduğu icatlara yazarın ismi verilmiştir. Son dönemlerde kaleme aldığı eserlerinde politik göndermelere ve bazı tarihsel bilgilere yer vermiştir. Verne’ nin eserleri 148 dile çevrilmiştir. Jules Verne eserleri şu şekilde sıralanmaktadır;
Jules Verne hayatı boyunca 60’ ın üzerinde kitap, kısa öykü, opera metni ve oyun kaleme almıştır. Eserleri pek çok dile çevrilen yazar öldüğünde, henüz yayımlanmamış olan 6 eser bırakmıştır. Tamamlamamış çalışmalarının devamlılığını oğlu Michel sağlamıştır. Böylece Verne’nin edebi alandaki kariyeri ölümsüzleşmiştir. Devam eden yıllarda Michel’in katkılarıyla yazarın The Lighthouse at the End of the World gibi birkaç hikayesi yayımlanmıştır. Yıllar sonra çok daha başka çalışmaları olduğu ortaya çıkmıştır. Backwards to Britain 1989 yılında, yazıldıktan 130 yıl sonra basılmıştır. Mazotla çalışan araba, gökdelen ve kompleks ulaşım sistemleriyle içinde yer aldığı döneme göre ütopik bulunan 20. Yüzyılda Paris adlı eser ise 1994 yılında yayımlanmıştır. Eserleri arasından Jules Verne en çok okunan kitapları şu şekilde sıralanmaktadır;
Jules Verne yazdığı kitaplar ile Dünya Klasikleri arasında yeri asla değişmeyen yazarlardan biri olarak öne çıkmaktadır. Yazarın her Dünya Klasikleri serisinde genel olarak 3- 4 kitabına yer verilmektedir. Yazmaya olan tutkusu hayatı boyunca artan bir ivme ile devam eden yazar UNESCO’ ya göre Dünya çapında en çok çevirisi yapılan 5 yazar listesindeki yerini daima korumaktadır. Kitapseverlerin Jules Verne okunması gereken kitaplar listesinde yer verdikleri eserler şunlardır;
Birbirinden bağımsız konularla kaleme alınan Jule Verne’in tüm kitapları ortak bir özellik altında birleşmektedir. Yazar tüm eserlerinde eksikliklerin olduğu bir çağa rağmen bilim kurguyu başarıyla uyarlamış ve edebiyatla bir araya getirmiştir. Eserler okurun hayal dünyasının sınırlarını zorlayan konularla öne çıkmaktadır. Kitapların okunmaya başlandığı ilk andan son ana kadar heyecan canlı tutulmaktadır. Aynı kategoride yer alan diğer eserlerle kıyaslandığında bilinenin ötesine geçmeler ve tekrarlardan uzak olmaları ile farklılaşmaktadır. Yazar dolaştığı yerler dışında üstün hayal gücünü kullanarak hiç görmediği yerleri dahi görmüş gibi okura aktarabilmektedir. Eserlerde sınırsız bir hayal gücünün yanı sıra mühendislik, astronomi, jeoloji ve tarih bilimlerinin de izlerine rastlanmaktadır. Fantastik ve bilim kurgu ögelerinin ustalıkla yorumlanması, Verne'in yüz elli yıldır okunan bir yazar olma özelliği kazanmasını sağlamıştır. Jules Verne bilim kurgu kitapları, içinde bütün bilimlere dair bilgiler barındırmaktadır. Hiçbir ayrıntının atlanmadığı detaylı tasvirleriyle okuru kurgunun içine çekmektedir. Yazarın hayatı boyunca yazdığı kitaplarda ustalıkla kullandığı dil dışında göze çarpan, kaleme alınan her bir konunun bir bilim dalı üzerine kurgulanmış olmasıdır. Jules Verne bütün kitapları yazarın bilim, coğrafya, tarih, denizcilik ve macera tutkusu üzerine kurgulanmıştır. Verne’ nin bu bilim dallarından hiçbirinde uzman olmaması ancak buna rağmen okuyarak ve araştırarak öğrendiği bilgileri ustaca aktarması eserlerini eşsiz kılmaktadır. Yazar tüm eserlerinde aynı üslubu korumaktadır. Anlaşılması güç, soyut kavramlardan ziyade cezbedici ve heyecan verici imgelerle okura keyifli vakit geçirmenin anahtarını sunmaktadır. Böylece yazar okurda hakim olan “bilim sıkıcıdır” önyargısını yıkmayı başarmaktadır. Yazarın öne çıkan en belirgin üslup özelliği, konuları eğlenceli bir dil kullanarak aktarması ve komik karakterler kurgulamasıdır.
Jules Verne kitapları çocuk ve yetişkinler için yazılmıştır. Jules Verne yetişkin kitapları, çocuk kategorisinde yer alan kitaplara kıyasla daha kapsamlıdır. Yazarın çocuklar için olan kitapları kısaltılmış formatlarıyla bulunmaktadır. Verne çocuklardaki gibi sınırsız bir düş gücü, duru bir zeka ve sonsuz enerjiye sahip olduğu için yetişkinler kadar çocukları da etkisi altına almaktadır. Jules Verne nesilden nesile aktarılan eserler bırakmıştır. Yazarın eserlerini okuyarak büyüyen ebeveynler, çocuklarına da yazarın eşsiz eserlerini okuma şansı sunmaktadır.
Jules Verne kitapları set haline getirilerek okura sunulmakta ve okurlarına birkaç kitaba bir arada sahip olma imkanı sunmaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de Verne’in sadece çocuklara hitap ettiği düşünülmüştür. Ancak geçen zamanla birlikte bu yanlış bilginin yerini yazara duyulan hayranlık almıştır. Jules Verne kitap serisi her yaşa ve her kişiye hitap etmektedir. Kitap aralarında okurun bazen kendini bir çocuğun uçsuz bucaksız hayallerinde bulması, bazen bir yetişkinin ruh halinin yansımasını hissetmesi an meselesi olmaktadır. Kendini tüm detaylarıyla sunulan tanıdık veya tanımadık birçok masalsı yolculuğun içinde bulabilmektedir. Yazar sınırsız hayal gücünün yanı sıra eşsiz öngörüsüyle de okuyucuyu şaşırtmıştır. Eserleri incelendiğinde ilginç bir şekilde geleceği gördüğü de dikkat çekmektedir. Yazarın kitaplarını yazmaya başlamadan önce evinde fiziksel deneyler yaptığına dair bir söylenti bulunmaktadır. Kitaplarında bahsi geçen makineler icat edildiğinde, bu makinelere yazarın kitaplarında bahsettiği isimler verilerek öngörüsü onurlandırılmıştır.
Ünlü gezgin ve yazar Jules Verne eserleri sadece edebiyat çevresini etkilemekle kalmamış, sinema dünyasında da büyük yankılar uyandırmıştır. Jules Verne orijinal kitapları temel alınarak filmlere uyarlanan eserleri şu şekilde sıralanmaktadır;
Yazarın Seksen Günde Devr-i Alem isimli romanı 1873 yılında yayımlanmıştır. Romanın konusu gerçek bir hikayeye dayanmaktadır. Roman, görgülü bir yaşam süren ve varlıklı bir İngiliz olan roman kahramanı Phileas Fogg’ un bir kulüpte tüm maddi imkanlarını kullanarak iddiaya girmesiyle başlamaktadır. İddia tüm dünyanın çevresini 80 günde dolaşacak olmasıdır. Kitabın yayımlandığı yıl iş adamı olan George Francis Train isimli kişinin dünyayı 80 günde dolaşabileceğini açıkladığı ancak yolculuğu iki katı sürede bitirebildiği söylenmektedir. Eserin ABD yapımı olan ve yönetmenliğini Michael Anderson’ un üstlendiği sinema uyarlaması En İyi Film Akademi Ödülü de dahil olmak üzere 5 Oscar ödülü de kazanmıştır. Aya Seyahat, 1902 Fransız yapımı bir filmdir. Denizin Altında 20.000 Fersah, 1907-2007 yılları arasında sessiz film ve animasyon türlerinde çok kez sinemaya uyarlanmıştır.
