Yirmi Kur’a Nafia Askerleri

“Yirmi kur’a nafia askerleri”, bu dört kelimelik ibare; azınlıkların 1941-1942 yıllarında yaşadıkları ve hiç unutamadıkları bir olayı özetlemektedir. Yirmi yedi ila kırk yaş arasındaki gayrimüslim erkekler, 1941 yılının Nisan ayında ihtiyat eratı olarak silahaltına alınacak ancak silahlı eğitim yaptırılmak yerine yol ve havaalanları inşaatlarında nafia askeri olarak çalıştırılarak 1942 yılının Temmuz ayında terhis edileceklerdi. İşte bu olay azınlıkların ortak hafızasında “yirmi kur’a nafia askerleri” ibaresiyle yer almaktadır ve üzerinden 81 yıl geçmiş olmasına rağmen halen buruk hislerle hatırlanmaktadır. Neden sadece gayrimüslim erkekler silahaltına alındılar? Neden “nafia askeri” olarak çalıştırıldılar? Çalışma şartları nasıldı? Çalışma yerleri nerelerdeydi? Geniş bir basın taraması, Türk ve yabancı arşiv belgeleri, çok sayıda hatırat ve mülakat, ilk kez gün ışığına çıkan günlükler ve askerlerin İstanbul’da bıraktıkları ailelerine ve dostlarına gönderdikleri mektuplar eşliğinde hazırlanan bu araştırma bütün bu suallere cevap vermektedir.