Sınırdaki Casus

Bağdat’tan Payitahta Kafkasyalı Bir Casus…

Mehdi Kulu Şirvanî… Tarih araştırmalarında bugüne kadar ismine rastlanmamış, kitaplarda yer edinememiş Kafkas kökenli bir Rus vatandaşı... Böyle bir araştırmaya konu olması hem bir hakikatin hem de bir tesadüfün eseri. Hakikat; tarihin artık sadece devletlerden veya o devletlerin dümeninde oturanlardan ibaret olmayışı. Tesadüf; Osmanlı Arşivi’nde *Sivas* anahtar kelimesiyle yapılan taramalar sırasında karşılaşılan bir vesikanın eseri. Bahse konu vesika, Bağdat’ta yaşayan Mehdi Kulu adında birisinin I. Dünya Savaşı’nın devam ettiği hengamede Rus casusu olduğu gerekçesiyle Sivas’a sürgün edildiğini haber veriyordu. Genişletilen taramalar neticesinde gün yüzüne çıkarılan diğer vesikalar ise sürgüne zemin hazırlayan daha nice faaliyetlerini…

Mehdî Kulu Şirvanî kimdi? Neden ve ne zaman Bağdat’a gidip yerleşmişti? Osmanlı karar alıcılarını *Sivas’ın soğuğuna tahammül edemeyip ölecek olursa memleket bir hainin vücudundan kurtulur* dedirtecek denli bir nefreti nasıl üzerine çekmişti? İmparatorlukların temelinden çatırdamaya başladığı, sınırların süratle değiştiği ve güç dengelerinin alabora olduğu bir devirde sürgün edilmeyi gerektirir ne gibi casusluk faaliyetleri yürütmüştü? Osmanlı-Rus ilişkilerinin alabildiğine gergin olduğu ve tarafların birbirine üstünlük kurma gayretinin tavan yaptığı bir dönemeçte Mehdi Kulu’na nasıl bir rol biçilmişti ve o, rolünü tarihin sahnesinde kusursuz sergileyebilmiş miydi? Sorular uzun, ömür kısa… Sahi, 19. yüzyılda Şirvan’da başlayan bir yaşam 20. yüzyılda payitahta nasıl uzanmış, nerede ve ne zaman sonlanmıştı?

Osmanlı istihbarat tarihine kazandırdığı önemli çalışmalarıyla tanınan Doç. Dr. Ahmet Yüksel, elinizdeki eserde, Mehdi Kulu’nun Kazımiye’den Necef’e, Samara’dan Urfa’ya ve Kayseri’den İstanbul’a uzanan takibi zor hayatını inceleyerek bu ve benzeri sorulara cevap arıyor. Bu sırada dönemin nabzını tutmayı ihmal etmediği gibi Mehdi Kulu etrafında gelişen olayların, Osmanlı makamlarıyla Rusya’nın diplomatik temsilcileri arasında emperyal seviyede yaşanan gerilimin bir numunesi olduğunu ortaya koyuyor.

Gizli Teşkilatlar Serisi’nin yeni kitabı Sınırdaki Casus: Osmanlı Topraklarında Bir Rus Ajanı Kafkasyalı Mehdi Kulu Şirvani, okuyucuyu bir casusun peşinden tansiyonu yüksek sınırlar arasında gezdirerek literatüre ciddi bir katkı sağlıyor.