Mimarlık Ortamında Çekişmeler

Osmanlı’nın son dönemlerinde yapı ya da yapı öğesi inşa eden/ettiren sıradan kişiler hangi müdahalelere ve şikâyetlere maruz kalıyordu?
Bu müdahale ve şikâyetlerin yaptırım gücü neydi?
Yapı ya da yapı öğelerinin kullanımı ve algılanışı; müdahaleler ve şikâyetler hakkında verilen kararların hukuki dayanaklarını ne derece etkilemekteydi?

Elinizde tuttuğunuz *Mimarlık Ortamında Çekişmeler: Osmanlı’nın Son Dönemlerinde İnşaat Alanındaki Şikâyetler ve Müdahaleler* başlıklı bu kitap söz konusu soruların cevaplarını aramak adına Osmanlı Arşiv Belgeleri içinde yapılan bir araştırmanın sonucudur. Kitabın odaklandığı nokta yapı inşa etmenin yarattığı sorunlar ve inşa sürecindeki o yapının, yaptıran ve çevresi arasında ne tür anlaşmazlıklara sebep olduğunun tespitidir. Otel, pansiyon ve apartman gibi Osmanlı dünyasında modernleşmenin sonucu olarak ortaya çıkan yapıların yanı sıra cumba/şahnişin, pencere, merdiven gibi yapı öğelerinin inşası sırasında mahremiyetin ihlali olarak görüldüklerinden şikâyet ve müdahalelere rastlamak mümkündür. Bununla birlikte kilise ve ek yapılarının inşasında gerek dinler arası gerekse mezhepler arası mücadeleler de ayrı bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

Nizâmnâmeler, kanunnâmeler ve şer‘i hükümler mimarlık faaliyetlerinin kurallar çerçevesinde uygulanması için hazırlanmıştır. Ancak tüm bu metinler inşaat alanında çekişmelerin ve gerilimlerin ortaya çıkmasına engel değildir. Osmanlı toplumunda yapı yaptıranlar ile komşularının ve yakın çevresinin yapı inşasından kaynaklanan anlaşmazlıkları kuralların sınırladığı çerçevenin dışına da çıkabilmektedir. Kitapta, inşaat faaliyetlerine yapılan engellemeler ve müdahaleleri içeren şikâyet ve karşı şikâyet dilekçeleri, dilekçelerin içeriği, karar mercilerinin sorun çözme biçimleri, kararın hukuki dayanakları bağlamında eleştirel bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Bu çalışma ile engelleme ve müdahalelerle ortaya çıkan şikâyetlerin Osmanlı’da sıradan insanın mimarlık faaliyetlerine ne derece yön verdiği ve sürecin nasıl işlediği hakkında saptamalar yapmak olanaklı hale gelmiştir. Şikâyetler ve anlaşmazlıklar kararların, kanunnâmelerin, nizâmnâmelerin yeniden gözden geçirilmesini ve dönüştürülmesini ve bu dönüşümle de mimarinin biçimlenmesini sağlamıştır.