Melih Cevdet Anday veya asıl adıyla Muzaffer Melih (1915, Çanakkale – 28 Kasım 2002, İstanbul), Cumhuriyet Dönemi'nde şiir, roman, deneme, tiyatro ve çeviri gibi farklı türlerde birçok eser yazmış Türk yazar, şair, romancı, çevirmen ve gazetecidir. Biyografisi incelendiğinde çok yönlü bir yazar olduğu anlaşılan Melih Cevdet, Orhan Veli Kanık ve Oktay Rıfat’la beraber Garip akımını kurmuş, temsilciliğini yapmıştır.
Melih Cevdet Anday’ın yaşam özetine bakıldığında eğitim hayatına Kadıköy, Mühürdar’da, 35. İlk Mektepte başladığı görülmektedir. Ardından ortaokula Kadıköy Sultanisi'nde devam etmiş, ilk yazı denemelerine başlamıştır. Babasının işi nedeniyle Ankara’ya taşınan Melih Cevdet, ortaokulu ve liseyi Ankara’da tamamlamıştır. Orhan Veli Kanık ve Oktay Rıfat'la da Ankara Lisesi'nde tanışmıştır.
Melih Cevdet Anday, yazarlık dışında devlet kurumlarında memurluk, fotoğrafçılık, öğretmenlik ve gazetecilik gibi farklı işler de yapmıştır. Türk Edebiyatçılar Birliği Başkanlığı ve TRT Yönetim Kurulu Üyeliği de yapan şair, 1979-1980 yılları arasında UNESCO Genel Merkezi'nde Eğitim Müşaviri olarak çalışmıştır.
Melih Cevdet Anday, birçok ödüle layık görülmüş bir yazardır. UNESCO'nun Courrier dergisi tarafından Cervantes, Dante, Tolstoy ve Kawabata düzeyinde bir edebiyat adamı olarak ilan edilmiştir. Şiirleri gibi çevirileriyle de ön plana çıkan şair, eserleriyle günümüzde de dikkat çeken bir isimdir.
Melih Cevdet Anday’ın 65 adet eseri aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday'ın ilk şiir kitabı 1946 yılında yayımlanan "Rahatı Kaçan Ağaç"tır.
Melih Cevdet Anday’ın 60’tan fazla eseri vardır.
Melih Cevdet Anday’ın 12 adet şiir kitabı aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın en ünlü beş şiiri aşağıda verilmiştir:
ÖLÜM
Maviyi anlarsın.
Denizi anlarsın.
Mavi denizi
Zor anlarsın...
ÇOK GÜZEL ŞEY
Yaşamak güzel şey doğrusu
Üstelik hava da güzelse
Hele gücün kuvvetin yerindeyse
Elin ekmek tutmuşsa bir de
Hele tertemizse gönlün
Hele kar gibiyse alnın
Yani kendinden korkmuyorsan
Kimseden korkmuyorsan dünyada
Dostuna güveniyorsan
İyi günler bekliyorsan hele
İyi günlere inanıyorsan
Üstelik hava da güzelse
Yaşamak güzel şey
Çok güzel şey doğrusu.
RÜYA
Bir rüya gördüm gündüz uykusunda
İncecikten bir kar yağıyordu.
Sabahat'im hasta yatağında doğrulmuş
Bir aydınlığa bakıyordu
İncecikten bir kar yağıyordu
Bahriyeli ağabeyimidüşünüp
Erzincan'da annem ağlıyordu.
Kar yağıyordu.
TELGRAFHANE
Uyumayacaksın
Memleketinin hali
Seni seslerle uyandıracak
Oturup yazacaksın.
Çünkü sen artık o sen değilsin
Sen şimdi ıssız bir telgrafhane gibisin
Durmadan sesler alacak
Sesler vereceksin
Uyuyamayacaksın
Düzelmeden memleketin hali
Düzelmeden dünyanın hali
Gözüne uyku giremez ki…
Uyumayacaksın
Bir sis çanı gibi gecenin içinde
Ta gün ışıyıncaya kadar
Vakur metin sade
Çalacaksın.
ANI
Bir çift güvercin havalansa
Yanık yanık koksa karanfil
Değil bu anılacak şey değil
Apansız geliyor aklıma
Neredeyse gün doğacaktı
Herkes gibi kalkacaktınız
Belki daha uykunuz da vardı
Geceniz geliyor aklıma
Sevdiğim çiçek adları gibi
Sevdiğim sokak adları gibi
Bütün sevdiklerimin adları gibi
Adınız geliyor aklıma
Rahat döşeklerin utanması bundan
Öpüşürken bu dalgınlık bundan
Tel örgünün deliğinde buluşan
Parmaklarınız geliyor aklıma
Nice aşklar arkadaşlıklar gördüm
Kahramanlıklar okudum tarihte
Çağımıza yakışan vakur, sade
Davranışınız geliyor aklıma
Bir çift güvercin havalansa
Yanık yanık koksa karanfil
Değil unutulur şey değil
Çaresiz geliyor aklıma.
Melih Cevdet Anday, 300’den fazla şiir yazmıştır.
Melih Cevdet Anday’ın "Kolları Bağlı Odysseus" şiiri, şairin değişen şiir anlayışını yansıtan ilk şiir olmasıyla ön plana çıkmaktadır.
Melih Cevdet Anday’ın ilk şiiri 15 Kasım 1936'da Varlık dergisinde yayımlanan "Ukde"dir.
Melih Cevdet Anday, Garip akımının etkisinde yazdığı ilk şiirlerinde şairane tutuma mesafeli durmuş ve halkın anlayacağı şiirler yazmak istemiştir. “Tohum” şiiri ile Garip akımdan ayrılan şair, bu ayrılışını şu sözlerle açıklamıştır: "Garip şiiri çok çabuk amacına erişti, başka bir deyişle, olgun doğdu, yetişkin doğdu. Onu yenilemek gereksizdi."
Melih Cevdet Anday, 1960 yılından sonra yazdığı şiirlerde mitolojiden yararlanmaya başlamıştır. Kendine özgü felsefi şiirler yazmıştır. Bu tür şiirlerinin ilk örneklerinden biri "Kolları Bağlı Odysseus"tur.
Melih Cevdet Anday, tek bir şiir türüne bağlı kalarak şiir yazmamıştır.
Melih Cevdet Anday, ilk şiirlerinde Garip akımının şiir anlayışını benimsemiştir. Bir süre sonra Garip akımından uzaklaşan şair “felsefi ve akılcı şiir” anlayışına yönelmiştir.
Melih Cevdet Anday’ın şiirleri ölçü kaygısı taşımamaktadır.
Melih Cevdet Anday’ın Garip akımının etkisindeki ilk şiirleri kafiye endişesi taşımamaktadır. Garip akımının ayrıldıktan sonra şiirde kafiye kullanmaya daha fazla önem veren şair, tek bir kafiye çeşidine bağlı kalmamıştır.
Melih Cevdet Anday’ın şiirlerinin yayımlandığı gazete ve dergilerin bir kısmı aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın 10 adet şiir çevirisi aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın 10 adet romanı aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın 3 adet roman çevirisi aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın deneme türünde 19 adet eseri aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın 7 adet oyunu aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın 7 adet şiir üzerine yazısı aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday, Cumhuriyet Dönemi yazarıdır.
Melih Cevdet Anday, sanatı canlı bir oluşum olarak değerlendirmiştir.
Melih Cevdet Anday, Garip akımının üç büyük temsilcisinden biridir.
Melih Cevdet Anday’ın etkilendiği kişilerin bir kısmı aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday, başta şiirleri olmak üzere farklı türdeki eserleriyle birçok sanatçıyı ve okuru etkilemeyi başaran bir sanatçıdır.
Melih Cevdet Anday, Garip akımını başlatan üç şairden biri olması, dünya edebiyatından yaptığı çeviriler ve şiiri için ek açıklama yazan ilk Türk şairlerden olmasıyla edebiyatımızda önemli bir yere sahiptir.
Melih Cevdet Anday’ın eserlerinin yayımlandığı gazete ve dergiler aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın takma adları aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday, yazarlık dışında birçok farklı iş yapmıştır. Henüz öğrenci olduğu dönemde 1 Eylül 1936 yılında Devlet Demiryolları'nda memur olarak çalışmaya başlamıştır. Bu işinden 17 Ekim 1938 tarihinde ayrılan Anday, Hasan Âli Yücel’in önerisiyle Maarif Matbaası Teknik Büro Şefliği'nde çalışmaya başlamıştır. Ardından aynı büroda fotoğrafçı olarak da çalışmıştır.
Melih Cevdet Anday, Çocuk Neşriyatı İhtisas Müşaviri, Maarif Matbaası Ankara Şubesi'nde Karşılaştırıcılık, B. T. O. Neşriyat Şubesi'nde Müdür Muavinliği ve Maarif Matbaası Neşriyat Şubesi'nde Müdür Muavinliği görevlerinde de bulunmuştur. Şairin Ankara'daki son çalışma yeri ise Ankara Genel Kitaplık Memurluğudur. 1951 yılında buradaki görevinden istifa etmiş Ankara'dan ayrılarak İstanbul'a taşınmıştır.
Melih Cevdet, İstanbul'a geldikten sonra 1953 yılında Akşam gazetesinin "Sanat ve Edebiyat" sayfasını yönetmeye başlamıştır. Ardından bir süre Yapı Kredi Bankası'nın Doğan Kardeş Yayınlarının kitap bölümünde çalışmıştır. İstanbul'a geldikten sonra öğretmenlik de yapan Anday, İstanbul Belediyesi Konservatuar Müdürlüğü'ndeki tiyatro, Avrupa edebiyatı, diksiyon ve fonetik öğretmenliği yapmıştır.
Melih Cevdet, tüm bu işlerinin yanı sıra, Türk Edebiyatçılar Birliği Başkanlığı ve TRT Yönetim Kurulu Üyeliği yapmıştır. 1979-1980 yılları arasında da UNESCO Genel Merkezi'nde Eğitim Müşaviri olmuştur.
Melih Cevdet Anday, bazı şiirlerinde siyasi temalar işlemişse de genel anlamda siyasi içerikli eserler kaleme alan bir yazar değildir. Siyasi görüşleri hakkında detaylı bilgi bulunmamaktadır.
Melih Cevdet Anday’la ilgili belgeseller aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın eserlerinden 20 alıntı aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday’ın aldığı ödüller aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday Şiir Ödülü, 2006 yılında Melih Cevdet Anday'ın anısına verilmeye başlanan ödüldür. 2016 yılında Melih Cevdet Anday Edebiyat Ödülü olmuştur ve şiir dışındaki türlere de ödül verilmektedir. Türkiye Yazarlar Sendikası ve Muğla Ören Belediyesi iş birliğiyle düzenlenen Melih Cevdet Anday Şiir Günleri ve Kültür Şenliği kapsamında verilmektedir. Melih Cevdet Anday Şiir (Edebiyat) Ödülü alan şair ve yazarlar aşağıda listelenmiştir:
Melih Cevdet Anday adına yapılan okullar hakkında bilgi bulunmamaktadır.
Melih Cevdet Anday'ın baba tarafından nereli olduğu bilinmemektedir. Anne tarafından Malatyalıdır.
Melih Cevdet Anday’ın babası Cevdet Bey'dir. Cevdet Bey, edebiyata ve gazeteciliğe hevesi olan birisidir. Edebiyat Fakültesi’ni bırakmış, Hukuk Fakültesi’ni bitirip Ankara’da avukatlık yapmıştır.
Melih Cevdet Anday, 1915 yılında İbrahim Cevdet ve Hatice Nadide Hanım'ın dördüncü oğlu olarak Çanakkale'de dünyaya gelmiştir. Ardından ailesi İstanbul'a taşınmıştır ve şairin çocukluğu Kadıköy Bahariye'de geçmiştir. Doğduğunda kendisine verilen isim Muzaffer Melih’tir. Babası zengin ve kültürlü bir aileden gelse de Melih Cevdet Anday'ın çocukluğu orta halli bir ailede geçmiştir. Babası ailesiyle fazla ilgilenmemiştir fakat annesi Nadide Hanım evi çekip çeviren, otoriter bir kadındır. Yalnız bir çocukluk geçiren Melih Cevdet, geçmişi için "...ne yaptıysam kendim yaptım. Elbette kolay olmadı bu, örnek yoktu çünkü karşımda. " demiştir.
Melih Cevdet Anday, ilkokula 1923 yılında 35. İlk Mektepte başlamıştır. Ortaokula Kadıköy Sultanisi'nde devam eden şairin "Tepegöz Hayri” adıyla yazdığı ilk yazı denemeleri de bu döneme denk gelmektedir. Anday'ın eğitimi babasının tayininin Ankara'ya çıkması üzerine Ankara’da devam etmiştir. Ortaokulu ve liseyi Ankara Erkek Lisesi’nde tamamlamıştır. Ankara Erkek Lisesi, Melih Cevdet'in hayatı için önemlidir. Orhan Veli Kanık ve Oktay Rıfat’la bu okulda tanışmıştır. Orhan Veli ile bol bol tiyatro ve şiir konuşmuş, yazı faaliyetlerine devam ederek Sesimiz dergisinin yazar kadrosuna katılmıştır. 1934 yılında liseden mezun olan Melih Cevdet Anday, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne kaydolmuştur. Sonradan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne geçen şair, Devlet Demiryolları'nda memur olarak çalışmaya başlayınca öğrenimine devam edememiş ve okuldan ayrılmıştır.
Melih Cevdet Anday, başta şiir olmak üzere roman, deneme, tiyatro, gezi, anı gibi çeşitli türlerde birçok eser kaleme almış çok yönlü bir yazardır. Özellikle şair kimliğiyle ön plana çıkmış, Orhan Veli ve Oktay Rıfat’la beraber Garip hareketini başlatmıştır. Zamanla edebi kimliği değişen Melih Cevdet, 1946 yılından sonra sanatını sosyal temellere dayandırmış, 1960 yılından sonra da şiirde mitolojik öğelere yönelmiştir.
Melih Cevdet Anday, 1945 yılının Ekim ayında ilk eşi Sabahat Tertemiz’le evlenmiştir. Sabahat Hanım 28 Mayıs 1956 yılında vefat etmiştir. Şairin ikinci eşi Yaşar Gedikoğlu'dur. Bu evlilik 25 Ocak 1983 tarihine kadar sürmüştür. Anday'ın üçüncü ve son eşi 16 Haziran 1983 tarihinde evlendiği Suna (Beğensel) Akkan’dır.
Melih Cevdet Anday’ın Yaşar Gedikoğlu ile olan evliliğinden İdris ismini verdikleri bir çocuğu vardır.
Melih Cevdet Anday, 2002 yılında solunum ve böbrek yetmezliği nedeniyle vefat ettiğinde 87 yaşındadır.
Melih Cevdet Anday'ın mezarı Büyükada Mezarlığı'ndadır.
Melih Cevdet Anday hakkında bilgi içeren kitapların bir kısmı aşağıda listelenmiştir:
