İnsanın Yanlış Ölçümü

Bilim, insanlığın en bu¨yu¨k keşif aracı olabileceği gibi, yanlış yönlendirilmiş ellerde tehlikeli bir silaha dönu¨şebilir. “Ne kadar zekisiniz?” sorusunun beraberinde getirdiği soruların nasıl tedirgin edici olabileceğini bir du¨şu¨nu¨n: Zekiden kastedilen nedir? Zekâ nasıl ölçu¨lu¨r? Bu soruyu kim soruyor?

İnsanın Yanlış Ölçu¨mu¨, yayımlandığı 1981 yılında bilimsel otoritenin masum gibi göru¨nen maskesi altında ırkçılık, sınıf ayrımcılığı ve cinsiyetçilik gibi önyargıların nasıl köru¨klendiğini çarpıcı bir şekilde ortaya koydu. Gould’un sosyal bilimler için bu¨yu¨k önem taşıyan eseri, zekâyı ve dolayısıyla insan “değerini” kafatası bu¨yu¨klu¨ğu¨ne, kıvrımlara ya da dar kapsamlı testlerdeki puanlara göre değerlendirenlerin ana motivasyonlarını inceliyor.

Darwin’den önce bile 19. yu¨zyılın Avrupalı erkekleri kendilerini yaradılışın zirvesi olarak göru¨yor ve bu iddialarını katı ölçu¨mlerle kanıtlamaya çalışıyorlardı. Bir ölçu¨nu¨n, kadınlar ya da Asyalılar gibi “aşağı” bir grubun u¨yelerini sözde “şampiyonların” u¨zerine yerleştirdiği tespit edildiğinde, eski ölçu¨m teknikleri bir kenara atılıyor ya da daha yeni, daha rahat “ulaşılabilir” ölçu¨ler idealleştiriliyordu. Bu noktada 20. yu¨zyıldaki sayı saplantısı, IQ testlerinin kurumsallaşmasına ve “ideal” sonuçların haksız rekabetin galibi olmasına neden oldu. Gould bunun sadece yanlış yönlendirilmiş olmakla kalmayıp –çu¨nku¨ zekâ kesinlikle çok faktörlu¨du¨r– aynı zamanda zengin ve gu¨çlu¨leri ödu¨llendiren bir geribildirim döngu¨su¨ yaratarak gerici olduğunu göstermişti.

Genişletilmiş ve gözden geçirilmiş yeni baskısında okurunu yeni bir giriş bölu¨mu¨yle selamlayan İnsanın Yanlış Ölçu¨mu¨, sadece bilimi anlamak isteyenler için değil, adalet ve eşitlik arayışında olan herkes için bir sosyal bilimler klasiği.

“İnsanın Yanlış Ölçu¨mu¨, daha zeki olmanızı sağlamayabilir ama kesinlikle du¨şu¨nmenizi sağlayacak.” –Robert P. Lightner