II. Dünya Savaşı Yıllarında İran Azerbaycanı’nda Büyük Devletlerin Güç Mücadelesi ve Türkiye’nin Tut

II. Dünya Savaşı`nda İran toprakları, önce İngiltere ve Sovyetler Birliği, ardından ABD tarafından işgal edildi. İşgal sonrası Sovyetler Birliği, İran Azerbaycanı üzerinde nüfuzunu artırıcı birtakım girişimlerde bulundu. İran Azerbaycanı`nda uygun olan iç dinamiklerin Sovyetler Birliği`nin desteği ile birleşmesinin sonucu olarak Mir Cafer Pişeveri liderliğinde 12 Aralık 1945`te Azerbaycan Millî Hükûmeti kuruldu. II. Dünya Savaşı bitiminde önceden varılan anlaşma gereği ABD ve İngiltere askerî birliklerini İran`dan çıkarırken Sovyetler Birliği, İran üzerindeki planları nedeniyle askerî birliklerini İran topraklarından çıkarmaktan geri durdu. Ancak Sovyetler Birliği`nin İran Azerbaycanı`ndaki faaliyetlerinden rahatsızlık duyan İngiltere ve ABD`nin, doğrudan ve Birleşmiş Milletler aracılığıyla yaptıkları diplomatik baskı sonucu Sovyetler Birliği, askerî birliklerini İran`dan çıkarmak zorunda kaldı. Azerbaycan Millî Hükûmeti, Sovyetlerin askerî birliklerini İran`dan çekmesi ile desteğini kaybetti ve kuruluşundan bir yıl sonra yıkıldı. Türkiye Sovyetler Birliği`nin İran Azerbaycanı`ndaki faaliyetlerini İran`a olduğu kadar kendi millî güvenliğine de tehdit olarak gördü.