İhtiyati Tedbir

Hukuk uygulamasının en önemli ve en sorunlu alanlarından biri de hiç şüphe yok ki ihtiyatî tedbir konusudur. Sonucu itibariyle bazen esasa ilişkin karardan daha büyük etki yaratan, bazen verilmeyen, bazen de haksız yere verilen ihtiyatî tedbirlerin bir kişinin mahvına ya da bir şirketin iflasına neden olabildiği hukukla uzaktan yakından ilgili herkes tarafından bilinmektedir. Yasal koşulları bulunmasına rağmen, verilmeyen bir ihtiyatî tedbirden dolayı, esasa ilişkin lehine karar alan tarafın, aldığı karar bazen bir kağıt parçasına dönüşebilmekte, hukukî bir etki yaratamamaktadır. Tam aksine yasal koşulları bulunmadığı halde verilen bir ihtiyatî tedbirden dolayı tüm ticarî hayatını kaybeden gerçek ve tüzel kişiler de vicdanları yaralayıcı bir durum yaratmaktadır.

Tüm bu önemine rağmen ihtiyatî tedbir kurumu uygulayıcılar tarafından (hem avukatlar hem de hâkimler) çokta iyi bilinmemekte ve ciddi uygulama hataları yapılmaktadır. Yapılan hatalar istenmeyen sonuçlar doğurmakta, her iki meslek grubunu da zor durumda bırakan olaylara sebebiyet vermektedir. İhtiyatî tedbir yerine ihtiyatî haciz talep edilmesi nedeniyle sonuç alınamayan dilekçelerin avukat meslektaşlar tarafından yazılabildiği gibi, dava konusu olmayan bir alacak yada hak üzerine hâkim meslektaşlar tarafından tedbir konulması nedeniyle ciddi hak kayıpları yaşandığının uygulayıcılar farkındadır.
Bu tür hukukî hataların giderilebilmesi, hiç olmazsa en aza indirilebilmesi bu kitabın yazılma amaçlarından birisi, belki de en önemlisidir.

Bu arada yaklaşık 14 yıldır Türkiye Adalet Akademisinde hâkim ve savcı adaylarına meslek öncesi ders vermekle görevli olduğumdan, orada tanıştığım ve başka vesilelerle tanıdığım adayların mesleğe başladıktan sonra bana yönelttiği sorulardan ihtiyatî tedbirlerle ilgili daha çok uygulamaya yönelik sorunlar yaşadıkları, bir başka deyişle teori ile pratiği bağdaştıramadıklarını fark ettim. Bu noktadan hareketle meslekte belli bir tecrübeye ulaşmamış olan avukat veya hâkim meslektaşlarımın sorunlarını çözecek, akıllarına gelecek soruları cevaplayacak ve teoriden çok pratiğe yönelik ihtiyatî tedbir ilgili bilgilerin bir arada bulunabileceği bir kitap hazırlama amacı ile yola çıkılarak yoğun bir emeğin sonucunda ortaya bu eseri çıkarmış bulunmaktayım.

Bu eserin iddialı olmadığını ve tüm çabama rağmen bazı hatalar içerebileceğini peşinen kabul ediyorum. Konunun sorunlu bir alan olduğunu başlangıçta biliyordum, avukat meslektaşlarımda özellikle uygulamada bu konuda önemli sorunlar yaşadıklarını ifade ettikçe zor olan bu konuyu seçmenin isabetli olduğuna karar verdim ve hata yapma riskinin çok yüksek olduğu bu konuyu yazma cesaretini kendimde buldum. Bu nedenle yapılacak hataların anlayışla karşılanacağını ve hataların iyi niyetli ve pozitif yanı ağır basan eleştirilerle düzeltilebileceğine inanarak şevk ve istekle bu eseri kaleme almaya çalıştım.

Bu kitabın yazımı sırasında öncelikle geçici hukuki korumaların en önemlisi olan ihtiyatî tedbirin tüm özellikleri geniş olarak ele alınmış, bu konuda yazılan birçok eser elden geçirilerek uygulamaya ışık tutacak bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Uygulayıcıya kolaylık sağlamak bakımından 6100 sayılı HMK’nın düzenlemeleri ele alınmış, özellikle mülga 1086 sayılı HUMK hükümlerine yer verilmemeye çalışılmıştır.

Yine uygulayıcıya kolaylık sağlamak bakımından konular net ve anlaşılır bir sadelikle yazılmaya çalışılmış, doktrindeki tartışmalı konulara girmekten özellikle kaçınılmış, elinizdeki bu kitabın kolaylıkla uygulamaya yansıtılacak rehber bir kitap olması konusunda çaba sarf edilmiştir. Bu çabanın yeterli olup olmadığı faydalanan hukukçu meslektaşlardan gelecek öneri ve eleştirilerle belirli hale gelecektir. Bu nedenle her tür eleştiri, yorum ve öneriye açık olduğumu ve bu öneri ve özellikle yapıcı eleştirilerin bir sonraki basımda daha iyi bir eser ortaya çıkmasında fayda sağlayacağını düşünüyorum.

Özellikle ihtiyatî tedbirin bir kanun hükmü ile yasaklandığı mevzuat taranmış ve bu mevzuata kitapta yer verilerek, hâkim meslektaşlarımın ihtiyati tedbir verilmesi kanunen mümkün olmayan bir konuda, ihtiyatî tedbir verme yanlışı içerisine düşmelerinin ve fahiş hata sayılabilecek bir yanlışa düşmelerinin önüne geçilmek istenmiştir.

Aynı şekilde özel kanunlarda yer alan ihtiyatî tedbire ilişkin hükümler bir başlık altında tüm mevzuat taranarak, uygulayıcının bir konuda özel düzenleme mevcut ise bu düzenlemeye çabuk bir şekilde ulaşması sağlanmaya çalışılmıştır.

Kitabın sistematiğinde, çok değişik düşünceler oluşmuş, ancak uygulayıcının çabuk ulaşabileceği şekilde bir format hazırlanılmaya çalışılmıştır. Öncelikle ihtiyatî tedbirlerle ilgili genel bilgi, türleri, nasıl ve ne zaman istenebileceği, talebin nasıl ve ne zaman karara bağlanması gerektiği, değerlendirme yapılır iken nelere dikkat edilmesi gerektiği, uygulamada en çok yapılan yanlışlıklar ve hatalı uygulamalar, yargılama usulü ve nihayet çok karıştırılan geçici hukukî korumalardan ihtiyatî haciz ile fark ve benzerlikleri ele alınıp faydalanıcının istifadesine sunulmuştur.

Bir paragrafta hakem yargılamasında ihtiyati tedbire kısaca yer verilmiş ve kısa açıklamalar ile bu konuda da farkındalık oluşturulmaya çalışılmıştır.

Belki de kitabın en önemli bölümü olarak mesleğe yeni başlayan hukukçulara (hem avukatlara hem de hâkimlere) kolaylık sağlaması açısından ihtiyatî tedbir talep dilekçesi, ihtiyatî tedbirde duruşmanın nasıl yapılacağına ilişkin duruşma örneği, karar örnekleri, itiraz dilekçesi, itiraz üzerine yapılacak işlem ve duruşma örneği ile sonucunda verilebilecek tüm karar örneklerine yer verilmiştir.
İhtiyatî tedbir kararlarına karşı kanun yolu istinaf öncesi ve istinaf sonrası ayrılmış ve bu konuda örnek uygulama ve kararlara yer verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemelerinin ihtiyatî tedbir taleplerini incelemesi sonucu verilebilecek ve verilmiş karar örnekleri de tüm uygulayıcıların istifadesine sunulmuş, böylece ihtiyatî tedbir açısından tek kanun yolu olan istinaf uygulayıcısına da ışık tutulmaya çalışılmıştır.
Yargıtayın ihtiyati tedbire ilişkin içtihatlarına da bundan sonra verilecek kararlara yol gösterici olması açısından yer verilmiştir. İçtihatlar seçilirken özenli davranılmış ve olabildiğince benzer içtihatlara yer verilmemeye çalışılmış, yerleşmiş uygulamalara yer verilmiştir.

Özellikle göreve yeni başlayan hâkimlerin karar yazmada, mesleğe yeni başlayan avukatların da delikçe yazmada zorluklar çekmesi ve bazı hatalar yapması dikkate alınarak ihtiyati tedbire ilişkin her tür karar ve her tür dilekçe örneklerine de yer verilmiştir. Faydalı olacağını umuyor ve diliyorum.