Dostoyevski

Edward Hal­lett Carr’ın Dos­to­yevs­ki üze­ri­ne yaz­dı­ğı bu ki­tap hem il­ginç bir bi­yog­ra­fi hem de çok ba­şa­rı­lı bir ede­bi­yat in­ce­le­me­si, ro­man çö­züm­le­me­si. Ço­cuk­lu­ğun­dan baş­la­ya­rak, ai­le­si­nin, çev­re­si­nin, ya­şan­tı­sı­nın eser­le­rine et­ki­si­ni; kar­şı­laş­tı­ğı in­san­la­rın han­gi ka­rak­ter­le­ri esin­le­di­ği­ni; ça­ğın olay­la­rı­nın, dü­şün­ce akım­la­rı­nın et­ki­le­ri­ni ti­tiz­lik­le in­ce­le­miş E.H. Carr. Ge­niş ta­rih bil­gi­si (özel­lik­le Rus­ya üze­ri­ne) ve araş­tır­ma­cı ki­şi­li­ği bu ba­şa­rı­nın anah­ta­rı. E.H. Carr zor ola­nı, ede­bi eleş­ti­ri ile ha­yat hi­ka­ye­si­ni hem den­ge­le­me­yi hem de kar­şı­lık­lı et­ki­le­ri­ni gös­ter­me­yi ba­şar­mış.

And­re Gi­de şöy­le de­miş­ti: *Bir tan­rıy­la kar­şı­la­şa­ca­ğı­mı­zı sa­nı­rız; oy­sa bir in­san; has­ta, yok­sul, hiç dur­ma­dan acı çe­ken bir in­san­dır do­kun­du­ğu­muz.* İş­te E.H. Carr bi­ze bu­nu an­lat­mış; Dos­to­yevski’nin hem has­ta, yok­sul ya­şan­tı­sı­nı hem de ina­nıl­maz de­ha­sı­nı. Dostoyevski’nin kişilerinin hiçbirinin fiziki bir özelliği okuyucunun kafasında yer etmez. Edebiyatta, onunkiler kadar göz önüne getirilmesi, canlı yaratıklar olarak düşünülmesi güç olan karakterler yoktur. Bu karakterlerin yaratıcısının ilgilendiği şey, vücutları değildir, ruhları ve insanla arkadaki bilinmeyen karanlık gerçek arasındaki ilişkidir.