Yaşar Nabi Nayır (25 Aralık 1908, Üsküp - 15 Mart 1981, İstanbul); şiir, roman, hikâye, tiyatro, deneme, eleştiri, çeviri, biyografi, antoloji gibi tür ve alanlarda toplam otuzdan fazla eser yayımlamış Türk hikaye yazarı, şair, yazar ve yayıncıdır. Varlık dergisi ve Varlık Yayınları'nın kurucusudur. Yedi Meşaleciler topluluğunun üyelerindendir.
Yaşar Nabi'nin biyografisi incelendiğinde çocukluk döneminin Balkan Savaşı yıllarına denk geldiği öğrenilmektedir. Eğitim hayatına Üsküp mahalle mektebinde başlamıştır. Savaş yıllarında annesiyle sık sık İstanbul'a gittiği için ilköğrenimine Üsküp - İstanbul arasında devam etmiştir. 1929 yılında Galatasaray Lisesi’nin Ticaret ve Bankacılık bölümünden mezun olmuştur.
Yaşar Nabi Nayır Ziraat Bankası kontrol şubesinde, Türk Dil Kurumu'nda ve Millî Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu'nda görev almıştır. Varlık dergisi sayesinde Türk edebiyatına birçok katkıda bulunmuştur. Dil devrimini desteklemiş, dilin sadeleşmesine çalışmıştır. Yaşar Nabi'nin yaşam özeti incelendiğinde Balkan edebiyatının ülkemizde tanınmasını sağlayacak faaliyetlerde bulunduğu da görülmektedir.
Yaşar Nabi Nayır’ın şiir, roman, öykü, tiyatro, derleme, sözlük, biyografi ve makale-inceleme türlerinde birçok eseri vardır. Yaşar Nabi’nin tüm bu eserlerinden toplam 35 tanesi aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır’ın ilk eseri 1929 yılında yayımlanan şiir kitabı “Kahramanlar”dır. Şair 1929 yılına kadar yazdığı şiirler içinden en çok beğendiklerini bu kitapta bir araya getirmiştir.
Yaşar Nabi Nayır’ın şiir, roman, hikaye, tiyatro, derleme, biyografi ve inceleme gibi türlerde toplam 30’dan fazla eseri yayımlanmıştır.
Yaşar Nabi Nayır edebiyat hayatına şiirle girmiş ve çeşitli şiir kitapları yayımlamıştır. Yaşar Nabi’nin 4 farklı şiir kitabı aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır’ın en ünlü şiirlerinden dördü aşağıda verilmiştir:
ONAR MISRA
Ayırma gözlerini gözlerimden bu akşam,
Böyle saatlerce bak, böyle asırlarca bak.
Gözlerine yavaşça, yavaşça doldu akşam,
Göklerin ateşini kalbime boşaltarak,
Benim içimde yaktı sanki gurubu akşam,
Senin kirpiklerinde bir damla oldu akşam.
Gündüzden, gürültüden ve kâinattan ırak,
Akşamı seyredeyim bakışlarında bırak,
Ayırma gözlerini gözlerimden bu akşam,
Böyle saatlerce bak, böyle asırlarca bak..
...
SONBAHAR
Altın rengi gözleri yanan bir semaverdi,
Ilık bir çay kokusu akardı saçlarından,
Yanmanın lezzetini onda hissettim bir an
Ve yazın sevgisini bana önce o verdi.
Yaz gibi iri olgun meyvaları severdi,
Bir çocuk gibi şendi ve gülerdi her zaman.
Bir mevsim gözlerinden içime doldu cihan
Ve güzel yaz günleri ne çabuk geçiverdi.
Artık donuk bir cam var mavi gökler yerinde.
Güneşi benden çalan o sıcak bakışlardır
Ve yazı o götürdü mutlak beraberinde.
En güzel rüyaların bile bir sonu vardır:
Bir bahar rüzgârından alarak bir sabah hız,
Mevsimlerin ömrünü yaşamıştı aşkımız.
Onu şimdi kaybettim ve şimdi sonbahardır.
MESAFELER
Mesafeler gözlerin gibi sonsuzdur senin,
Seyrettikçe kıpkızıl yanar göz bebeklerim.
Bense engin denize bakan bir pencerenin
Önünde gelmeyecek saatleri beklerim.
Suları nasıl boşa akarsa bir derenin
Benim ziyan olacak öyle hep emeklerim.
Uzaktan bir el gibi beni çağırır engin,
Ben bir sandalcıyım ki, kırılmış küreklerim.
Beynimi bir örümcek gibi örer geceler,
Selâmlarım hüzünle uzağa gidenleri,
- Ölçüler, dimağımda, karışık bilmeceler -
Seyrederken ilerde kaybolan trenleri,
Ufukta mendil gibi sallanan yelkenleri,
Keder kalbimi sıcak bir kurşun gibi deler.
Dinmeyen bir hasrettir içimde mesafeler.
CUMHURİYET BAYRAMINDA
Doğruldu, bundan on yıl önce, bükülmüş dizler.
Türk gururla başını kaldırdı birdenbire
On yıldır akıyoruz, benzedik bir nehire,
Gözümüzde tütüyor geniş tuzlu denizler.
Başlarımız dumanlı zafer denen kımızdan,
Yanan bir bayrak gibi güneşi taşıyoruz...
Güneş bir sel hâlinde akıyor kanımızdan,
Her gün bir yıl ve her yıl bir asır yaşıyoruz.
Şarkımız İnkılâbın dillenmiş heyecanı.
Gözlerimiz yaşarmış bu çılgın haykırıştan,
Biz ki muzaffer çıktık bu en büyük yarıştan,
Haykıralım, doldursun seslerimiz cihanı.
...
Yaşar Nabi Nayır’ın dört adet şiir kitabı yayımlanmıştır. Tüm şiirlerinin toplam sayısı hakkında net bir bilgi yoktur.
Yaşar Nabi Nayır’ın en ünlü şiiri Onar Mısra'dır. Şiirin teması aşktır. 14’lü hece ölçüsü ile yazılmıştır. 10’ar mısralık bentlerden oluşmaktadır. Hem yayımlandığı dönemde hem de sonrasında ilgi görmüştür. Selva Erdener tarafından bestelenmiştir.
Yaşar Nabi Nayır, ilk şiirlerini lise öğretmeni Ahmet Halit Yaşaroğlu'nun özendirmesiyle, onun çıkardığı “Çocuk Dünyası” dergisinde yayımlamıştır. Şairin ilk ciddi şiirleri ise 1926’da Serveti Fünûn'da çıkmıştır.
Yaşar Nabi Nayır’ın ilk ciddi şiirleri Servet’i Fünûn'da yayımlanmış olsa da Yedi Meşaleci şairlerden biri olarak tanınmıştır. Cemal Süreya, "Şapkam Dolu Çiçekle" eserinde Yaşar Nabi'nin şiirlerini şöyle değerlendirmiştir: "Yaşar Nabi'nin ilk kitabı 'Kahramanlar'daki şiirlerin usta bir yanı yok. 'Ben' bölümündeki Ben, İsyan, Yılan gibi parçalar onun Tevfik Fikret'i çok sevdiğini gösteriyor. Bir düşünce şiirine, hatta ülkücü bir şiire geçecek sanısını uyandırıyor okuyana. Ayrıca bir 'poetika' özelliği taşıyor bu şiirler. ‘Mezar’ gibi şiirlerde ise Necip Fazıl etkisi görmek mümkün. Daha çok 1927 - 1929 tarihleri arasında yazılmış bunlar. Şiirin konusu hayatın türlü kesimlerine inmiştir; ayrıntılarda bir genişleme vardır; yine de asıl olan her şeyin bir mutlak değerler dizisinin çevresinde dönmesidir. Yaşar Nabi'deki konu genişliği ise yeni bir şiirin olanaklarına bitişmez. Düşünce şiiri ile izlenimci diye adlandırabileceğimiz bir şiir arasında kararsızdır."
Yaşar Nabi Nayır’ın şiirleri incelendiğinde belli bir şiir türü ön plana çıkmamaktadır. Şair “düşünce şiiri ile izlenimci şiir arasında” şiirler yazmıştır.
Yaşar Nabi Nayır, Cumhuriyet Dönemi'nin bildiri ile ortaya çıkan ilk edebi topluluğu olan Yedi Meşale topluluğunun kurucularındandır. Yedi Meşale topluluğu, yaşları birbirine yakın altı şair ve bir öykü yazarından oluşmaktadır. Beş Hececiler'e tepki olarak ortaya çıkmışlardır. Yedi Meşaleciler bir süre Servet-i Fünûn'da yazdıktan sonra 1928 yılında "Meşale" isimli bir dergi çıkarmıştır. "Yedi Meşale" adını taşıyan ortak bir kitap yayımlamıştır. Edebiyatta ilkeleri "samimilik, canlılık ve devamlı yenilik"tir. "Sanat sanat içindir" anlayışıyla hareket etmişlerdir. Anadolu'yu yurtseverlik anlayışıyla ele almak istemişlerdir. "Atatürk sevgisi" temalı şiirler kaleme almışlardır.
Yaşar Nabi Nayır ile beraber Yedi Meşale topluluğunda yer alan şair ve yazarlar aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır, şiirlerinde hece ölçüsünü kullanmıştır. Hece ölçüsü, belirli sayıdaki hece kümelerine dayanan şiir ölçüsüdür.
Yaşar Nabi Nayır, şiirlerinde tek bir kafiye türüne bağlı kalmamıştır. Yarım, tam ve zengin kafiye gibi çeşitleri kullanmıştır. Yarım kafiye, tek harf benzerliğine dayanan kafiye türüdür. Tam kafiye, iki harf benzerliğine dayanan kafiye türüdür. Zengin kafiye ise üç veya daha çok harf benzerliğine dayanan kafiye türüdür.
Yaşar Nabi Nayır’ın şiirleri birçok dergide yayımlanmıştır. Şiirlerin yayımlandığı dergiler aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır hem kendi adını kullanarak hem de takma isimle romanlar yazmıştır. Yaşar Nabi’nin roman türünde 3 eseri aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır, öykülerinde açık ve temiz bir dil kullanarak doğru olduğunu düşündüğü fikirlerini dile getirmiştir. Yaşar Nabi’nin öykü türünde 2 eseri aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır’ın farklı edebi türlerde birçok eseri vardır. Eser verdiği türlerden biri de tiyatrodur. Yaşar Nabi’nin oyunlarından 4 tanesi aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır bireysel, toplumsal ve edebi konuları işleyen birçok yazı yazmıştır. Yaşar Nabi’nin inceleme ve derlemelerinden 15 tanesi aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır, sahibi olduğu Varlık Yayınları’nda biyografi türünde birçok eser yayımlamıştır. Yazarın biyografilerinden 5 tanesi aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır Cumhuriyet Dönemi yazarıdır. Cumhuriyet Dönemi şiir, roman, hikaye, tiyatro ve deneme gibi türlerin geliştiği bir dönemdir. Yaşar Nabi’de çok yönlü bir edebiyatçı olarak birçok türde eser yazmıştır.
Yaşar Nabi Nayır, Yedi Meşale topluluğuna üye bir şair olarak "sanat sanat içindir" anlayışını benimsemiştir. Yedi Meşaleciler bireyin iç dünyasına yönelmiş, eşyaya gerçekçi ve izlenimci bir bakış açısıyla yaklaşmışlardır.
Yaşar Nabi Nayır, sembolizm akımından etkilenmiştir. Sembolizm ya da simgecilik, realizm, parnas şiir akımı ve natüralizm akımlarına karşı çıkmıştır. Görünen gerçekliğin arkasında başka gerçeklikler olduğuna inan ve dış çevrenin insan üzerindeki etkilerini sembollerle anlatan bir akımdır.
Yaşar Nabi Nayır’ın eserleri incelendiğinde farklı yazar ve şairlerden etkilendiği gözlemlenmektedir. Yaşar Nabi’nin etkilendiği yazar ve şairler aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi eserleriyle birçok okuru etkilemiştir. Dergici ve yayımcı kimliğiyle yeni şair, yazar ve çevirmenlerin yetişmesine katkı sağlamıştır.
Yaşar Nabi Nayır, Türk edebiyatına yön veren uzun soluklu "Varlık" dergisi ve Varlık Yayınevi'nde yayımladığı binden fazla kitapla edebiyatımızda önemli bir yere sahip olmuştur.
Yaşar Nabi Nayır’ın şiirleri, denemeleri, çevirileri birçok dergide yayımlanmıştır. Yaşar Nabi’nin eserlerinin yayımlandığı dergiler aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır, Galatasaray Lisesi’nin Ticaret ve Bankacılık bölümünden mezun olduktan sonra Ziraat Bankası kontrol şubesinde görev almıştır. 1933 yılına kadar bankacılığa devam eden şair, daha sonra Ankara'ya giderek Hakimiyet-i Milliye gazetesinde çalışmaya başlamıştır. 1933 yılında "Varlık" dergisini çıkarmaya başlamıştır. 1940 - 1943 yıllarında Türk Dil Kurumu'nda Çalışan Yaşar Nabi, 1943 - 1946 yıllarında da Millî Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu'nda görev almıştır.
Yaşar Nabi Nayır, "Varlık" dergisini 15 Temmuz 1933 tarihinde Ankara'da çıkarmaya başlamıştır. Dergi yayın hayatına 1946 yılından sonra İstanbul'da devam etmiştir. Günümüzde yayımlanma devam etmektedir. 85 yılı aşkın süredir Türk yazın hayatının içinde olan Varlık dergisi, kuruluşundan itibaren birçok yeniliğe ev sahipliği yapmıştır. Birçok ünlü yazar ve şairin ilk yapıtları Varlık'ta yayımlanmıştır. Köy edebiyatı akımı ve Garip şiiri Varlık’ta başlayıp yayılmıştır.
Varlık dergisinde resim, tiyatro, müzik, güncel sanat, siyaset yazılarına; tercüme ve telif hikaye, şiir, tiyatro oyunlarına yer verilmektedir. Nurullah Ataç, Varlık dergisi için şunları söylemiştir: "Sadece bir edebiyat, sanat dergisi midir Varlık? Hayır, devrim sözünün kapsadığı bütün konulara dokunur, toplumun yeniden kuruluşunda elinden geldiğince yararlığı olmasını diler. Bir edebiyat dergisi... Evet, ama sözün en geniş anlamıyla edebiyat, oyunla yetinmeyip kafanın gelişmesine, toplumun ilerlemesine özenen edebiyat."
Varlık dergisinde eserleri yayımlanan 20 ünlü yazar ve şair aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi, "Varlık" dergisini İstanbul'a taşıdıktan sonra 1946 yılında Varlık Yayınevi'ni de kurmuştur. Yayınevinde binin üzerinde telif ve çeviri eser yayımlamıştır. Varlık Yayınevi'nde basılan ilk eser Cahit Sıtkı Tarancı'nın "Otuz Beş Yaş" isimli şiir kitabıdır. Yayımlanan ilk tercümeler ise Panait Istrati'nin kitaplarıdır. Tercümeleri Varlık Yayınları'nda yayımlanan dünyaca ünlü 10 yazar aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır Atatürkçü anlayışa sahip, Cumhuriyet ilkelerine bağlı bir yazardır. Cumhuriyet rejimini halka anlatmak için kaleme aldığı eserleri vardır.
Yaşar Nabi Nayır hakkında yayımlanmış belgesel yoktur. Fakat Yaşar Nabi’nin yaşamını ve Varlık dergisini konu alan birçok program düzenlenmiştir. Bu programlar internet üzerinden de yayımlanmıştır.
Yaşar Nabi Nayır Türk Kültür yaşamına yaptığı katkılardan dolayı, 1979 yılında Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü’ne layık görülmüştür. Uluslararası P.E.N. Yazarlar Derneği'nin Türkiye Başkanlığını da yürütmüştür.
Yaşar Nabi Nayır’ın eserlerinden alınan 20 alıntı aşağıda listelenmiştir:
Yaşar Nabi Nayır, anne ve baba tarafından Üsküplüdür. 1924 yılından sonra ailesiyle beraber İstanbul'a yerleşmiştir.
Yaşar Nabi Nayır'ın babası Nabi Bey'dir. Nabi Bey, vilayet pasaport memurluğu yapmıştır. Üsküplü zengin bir ailenin kızı olan Nigâr Hanım ile evlenmiştir. Bir oğlu ve kızı olmuştur. 1912 yılında vefat etmiştir. Yaşamı hakkında detaylı bilgi bulunmamaktadır.
Yaşar Nabi Nayır, 25 Aralık 1908'de Üsküp'te doğmuştur. Çocukluk dönemi Balkan Savaşı yıllarına denk gelmiştir. Annesi Nigar Hanım, hiç okula gitmediği halde okuma yazmaya meraklı bir kadındır. Yaşar Nabi, henüz üç yaşındayken babasını kaybetmiştir. Savaş nedeniyle çocukluk yıllarında birçok kez annesiyle İstanbul'a gidip gelmiştir. 1924 yılında ise ailesi ile birlikte İstanbul'a yerleşmiştir.
Yaşar Nabi Nayır, öğrenimine Üsküp mahalle mektebinde başlamıştır. Yazar bu okul hakkında şunları söylemiştir: “Yerde bir rahlenin arkasında oturan sarıklı ve sakallı hocanın önünde diz çöküşüm; hocanın, avucuma kamış kalem ve siyah mürekkeple yazdığı besmeleyi, üstüne şeker serperek bana yalatışı hâlâ çıkmadı aklımdan.”
Yaşar Nabi, Balkan Savaşı yıllarında annesiyle sık sık İstanbul'a gittiği için ilköğrenimine Üsküp-İstanbul arasında devam etmiştir. İstanbul’da önce Osmangazi İlkokulu’na gitmiştir. Okumaya düşkün, başarılı bir öğrencidir. Okulu işgaller nedeniyle kapatılınca Torosyan Ermeni Okulu’na yazılmıştır. Burada Türkçe ve Fransızca derslerine katılan Yaşar Nabi, 1919 yılında Üsküp’e dönmüştür. Üsküp İrfan Mektebi ve Üsküp Fransız Okulu'nda eğitim almıştır. Üsküp Fransız Okulu'nu bitirdikten sonra eğitimine Galatasaray Lisesi’nin Ticaret ve Bankacılık bölümünde devam etmiştir. 1929 yılında buradan mezun olmuştur.
Yaşar Nabi Nayır yazın dünyasına şiirle girmiş ve sonraki yıllarda öykü, roman, oyun, deneme, eleştiri, gezi notu gibi çeşitli türlerde birçok eser kaleme almış çok yönlü bir edebiyatçıdır. Telif eserlerinin yanı sıra çeviri çalışmalarına da önem vermiş. Panait Istrati ve Honore de Balzac başta olmak üzere Fransızcadan birçok çeviri yapmış, derlemeler ve incelemeler hazırlamıştır.
Yaşar Nabi Nayır, ilk evliliğini Saadet Hanım ile yapmıştır. İkinci evliliğini ise 1947 yılında Belma Hanım ile gerçekleştirmiştir.
Yaşar Nabi Nayır'ın Ekin Nayır ve Filiz Nayır Deniztekin isimlerini taşıyan iki kızı vardır. Ekin Nayır, 1975'te Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Dinçer Erimez atölyesinden mezun olmuştur. Grafikerlik, resim öğretmenliği ve Varlık Yayınevi'nde sanat yönetmenliği yapmıştır. İstanbul'daki atölyesinde resim çalışmalarına devam etmektedir.
Filiz Nayır Deniztekin, Saint Benoit Fransız Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Fransız Dil ve Edebiyatı bölümü mezunudur. 1 Ocak 1981 tarihinden itibaren Varlık derginin Sorumlu Yazı İşleri Müdürlüğü'nü üstlenmiştir.
Yaşar Nabi Nayır, 15 Mart 1981’de mide kanaması nedeniyle kaldırıldığı İstanbul Şişli Etfal Hastanesi’nde vefat ettiğinde 73 yaşındadır.
Yaşar Nabi Nayır Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilmiştir. Varlık dergisi, Yaşar Nabi Nayır adına her yıl kuruluş yıl dönümü olan Temmuz ayında şiir ve öykü dallarında Gençlik Ödülleri vermektedir. Edebiyatımıza yeni değerler kazandırmayı amaçlayan bu ödüllerle Yaşar Nabi Nayır'ın adı yaşatılmaktadır.
Yaşar Nabi Nayır hakkında bilgi içeren kitaplardan beşi aşağıda listelenmiştir:
