Ülkü Tamer (20 Şubat 1937, Gaziantep - 1 Nisan 2018, Bodrum, Muğla); Cumhuriyet Dönemi’nde şiir, öykü, deneme, anı, antoloji, tiyatro gibi birçok türde eser kaleme alan, yetmişten fazla çevirisi ve birçok bestesi bulunan Türk yazar, şair, hikaye yazarı, çevirmen, oyuncu, yayıncı, film ithalatçısı, gazeteci, tiyatrocu ve şarkı sözü yazarıdır.
Ülkü Tamer'in biyografisi incelendiğinde eğitim hayatına Dayı Ahmet Ağa İlkokulu’nda başladığı görülmektedir. İlkokulu bitirdikten sonra Robert Kolej’e devam eden şair, üniversite eğitimini İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi, Gazetecilik Enstitüsü'nde tamamlamıştır. Birçok farklı işte çalışan, çok yönlü bir sanatçı olan Ülkü Tamer, edebiyatımızda en çok şairliği ile ön plana çıkmıştır. İkinci Yeni şiir hareketinin şairlerindendir. İkinci Yeni'nin "en çocuksu şairi" olarak tanınmaktadır. Halk şiirine yaklaşan şiirler de yazan Tamer, özgün bir şiir diline sahiptir.
Ülkü Tamer'in yaşam özeti başarılarla doludur. Hem telif eserleri hem de çevirileri ile birçok ödüle layık bulunmuştur. Zülfü Livaneli ve Ahmet Kaya gibi ünlü isimlerin seslendirdiği birçok şarkının söz yazarıdır. Şarkı sözleri ve şiirleri başta olmak üzere eserleriyle günümüzde de tanınan bir sanatçıdır. Ülkü Tamer'in kitapları Çınar Yayınları, Ketebe Yayınları, Kırmızı Kedi Yayınevi, Karakum Yayınevi, Can Çocuk Yayınları, Islık Yayınları ve İstanbul Kültür Üniversitesi - İKÜ Yayınevi gibi birçok yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Ülkü Tamer’in 26 adet eseri aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer’in yayımlanan ilk eseri, henüz ilkokul dördüncü sınıftayken yazdığı "Fakir Aile" öyküsüdür. Eser, Antep’te bir gazetede yayımlanmıştır.
Ülkü Tamer’in yayımlanan kitaplarının sayısı 25’i geçmektedir.
Ülkü Tamer’in 11 adet şiir kitabı aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer’in en ünlü şiirlerinden 5 tanesi aşağıda verilmiştir:
UYKU
Bana çiçek gönderme
Bir kuş ağacı gönder
Dallarında gezinsin
Kül rengi güvercinler
Konsunlar yastığıma
Uyutmak için beni
Sırtlarında kuş tüyü
Gagalarında ninni
Kaldırıp yatağımı
Uçursunlar göklere
Kendimi yıldızlarda
Bulayım birdenbire
Bana çiçek gönderme
Bir kuş ağacı gönder
Alnıma dokunanlar
İyileşmiş desinler
KONUŞMA
aman, kendini asmış yüz kiloluk bir zenci,
üstelik gece inmiş, ses gelmiyor kümesten;
ben olsam utanırım, bu ne biçim öğrenci?
hem dersini bilmiyor, hem de şişman herkesten
iyi nişan alırdı kendini asan zenci,
bira içmez ağlardı, babası değirmenci,
sizden iyi olmasın, boşanmada birinci
çok canım sıkılıyor, kuş vuralım istersen
ÜŞÜR ÖLÜM BİLE
Bir ormanda tutup onu
Bağladılar ağaca
Yumdu sanki uyur gibi
Gözlerini usulca
Bir soğuk yel eser
Üşür ölüm bile
Anlatır akan kanı
Beyaz sesiyle
Diz çöktüler karşısına
Sonra ateş ettiler
Parçalanan yüreğine
Yuva kurdu mermiler
Bir soğuk yel eser
Üşür ölüm bile
Anlatır akan kanı
Beyaz sesiyle
Gelip kondu bir güvercin
Ellerine o gece
Kırmızı bir çelenk oldu
Bileğinde kelepçe
Bir soğuk yel eser
Üşür ölüm bile
Anlatır akan kanı
Beyaz sesiyle
BEN SANA TEŞEKKÜR EDERİM
Ben sana teşekkür ederim, beni sen öptün,
Ben uyurken benim alnımdan beni sen öptün;
Serinlik vurdu korulara, canlandı serçelerim;
Sen mavi bir tilkiydin, binmiştin mavi ata,
Ben belki dün ölmüştüm, belki de geçen hafta.
Sen bana çok güzeldin, senin ayakların da.
NEFES
Dağın uykusuna, kuşun gözüne,
Sabahın sesine, taşıdım seni.
Kerem’in yaralı, ince dizine,
Irmağın yasına taşıdım seni.
Canın içinden, canımı duyan,
Canımın içine taşıdım seni.
Elma kabuğunda, nar tanesinde,
Gizlenen mermere taşıdım seni.
Gecenin ördüğü, gün kafesinde,
Dolaşan kedere taşıdım seni.
Canın içinden, canımı duyan,
Canımın içine taşıdım seni.
Arının yazına, kışın otuna,
Yaprağın güzüne taşıdım seni.
Yürekten yüreğe mekik dokuyan,
Sevginin göçüne taşıdım seni.
Canın içinden, canımı duyan,
Canımın içine taşıdım seni.
Ülkü Tamer’in 11 adet şiir kitabı vardır.
Ülkü Tamer’in en ünlü şiiri “Konuşma”dır. Şiirin ün kazanmasında Onur Ünlü’nün “Güneşin Oğlu” filminin etkisi vardır. Filmin bir sahnesinde, Haluk Bilginer’in oynadığı Alper Canan karakteri, Ülkü Tamer’in “Konuşma” isimli şiirini okumuştur.
Ülkü Tamer'in ilk şiiri, 1954 yılında Kaynak Dergisi'nde yayımlanan "Dünyanın Bir Köşesinden Lucia"dır. İlk şiir kitabı ise 1959 yılında basılan "Soğuk Otlar Altında"dır.
Ülkü Tamer'in şiirleri, şairin tüm bilgi birikimi yansıtan şiirlerdir. İki döneme ayırarak incelemek mümkündür. Ülkü Tamer'in ilk dönem şiirleri, güçlü imgelere sahip, İkinci Yeni çizgisinde şiirlerdir. Bu şiirler bireysel ve karamsar eserlerdir. Yalnızlık, kaçış arzusu, ölüm, çocuk ve çocukluk sıklıkla işlenen temalardır. Özellikle kaçış temi, Ülkü Tamer'in şiirlerinde ön plana çıkan bir temdir. İlk dönem şiirlerinde humor ve ironi ögeleri de önemli bir yere sahiptir. Şair, kelimeleri çağrışım yaratacak şekilde kullanmıştır. Ülkü Tamer'in bazı şiirlerinde İngilizcenin söz dizimini kullandığı da görülmektedir. Anlamca kapalı, imge ve sembol bakımından yoğun olan bu ilk dönem şiirleri, Tamer'in sinemaya olan ilgisinin izlerini de taşımaktadır. Ülkü Tamer'in şiirlerinde ön plana çıkan bir diğer tema da çocuk ve çocukluktur. Şair, çocukluk ve çocuk temalarını sık kullandığı için "İkinci Yeni’nin en çocuksu şairi" olarak da anılmaktadır.
Ülkü Tamer'in ikinci dönem şiirleri ise halk şiirine yaklaşan şiirlerdir. Yalın bir dile sahip olan bu şiirlerde toplumsal eleştiri, umut verici temalar işlenmiştir. Samimi bir üslupla kaleme alınan bu şiirler, Ülkü Tamer'in doğup büyüdüğü şehir olan Gaziantep'ten izler taşımaktadır.
Ülkü Tamer, şiirlerinde hem serbest nazım biçimlerini hem de Halk şiiri nazım biçimlerini kullanmıştır.
Ülkü Tamer, İkinci Yeni şiir anlayışına sahiptir. İkinci Yeni, şiiri her türlü baskının egemenliğinden kurtarma çabasına sahip şairlerin hareketidir. Bu şairlerin dünya görüşleri ve beslendikleri kaynaklar birbirinden farklıdır; fakat yenilik arayışları ortaktır.
İkinci Yeni şairleri, şiirde imge yüklü, ağır bir dil kullanmışlardır. Kelimelerin çağrışım gücünü kullanmış, yoruma açık eserler kaleme almışlardır. İkinci Yeni şairlerinin şiirleri Yeditepe, Yenilik, Pazar Postası, A, Şiir Sanatı gibi dergilerde yayımlanmıştır. Harekete "İkinci Yeni" adını veren kişi ise Muzaffer İlhan Erdost'tur. Etkileri günümüze kadar devam eden İkinci Yeni'nin öncü isimleri aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer, şiirlerinde serbest ölçü kullanmıştır. Hece ölçüsü kullandığı şiirleri de vardır.
Ülkü Tamer, şiirlerinde her çeşit kafiyeyi kullanmıştır.
Ülkü Tamer’in şiir kitapları, Ketebe Yayınları, Kırmızı Kedi Yayınevi, Karakum Yayınevi ve Islık Yayınları gibi birçok yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Ülkü Tamer’in şiirlerinin yayımlandığı gazete ve dergiler ise aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Ülkü Tamer’in 5 adet öykü kitabı aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer’in 4 adet anı kitabı aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer’in antoloji ve derleme türündeki eserinden 8 tanesi aşağıda listelenmiştir
Ülkü Tamer’in şarkı sözleri ve şiirlerinden bestelenen 14 şarkı aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer’in yetmişten fazla çevirisi vardır. Çevirdiği kitaplardan 18 tanesi aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer, Cumhuriyet Dönemi yazarıdır.
Ülkü Tamer, eserlerinde toplumsal kaygılara ve düşünce öğelerine ağırlık vermiş, kendine özgü bir sanat anlayışı oluşturmuştur.
Ülkü Tamer, İkinci Yeni şiir akımından etkilenmiştir.
Ülkü Tamer’in etkilendiği isimlerden bazıları aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer, eserleriyle başta edebiyat olmak üzere sanatın birçok alanında, birçok sanatçıyı etkilemiştir. Ülkü Tamer’in etkilediği şairlerden ikisi aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer; şiir, öykü, anı, antoloji ve şarkı sözü gibi birçok farklı türde eser kaleme alan çok yönlü bir sanatçıdır. Fakat edebiyatımızda en çok şiirleriyle ön plana çıkmıştır. Kendine özgü bir şiir diline sahip olan Tamer, İkinci Yeni’nin ve çağdaş Türk şiirinin önemli isimlerindendir. Türk edebiyatına birçok katkıda bulunmuş ve şiirimizde yeni bir ses oluşturmuştur.
Ülkü Tamer’in kitapları, Çınar Yayınları, Ketebe Yayınları, Kırmızı Kedi Yayınevi, Karakum Yayınevi, Can Çocuk Yayınları, Islık Yayınları ve İstanbul Kültür Üniversitesi - İKÜ Yayınevi gibi birçok yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Ülkü Tamer’in yazılarının yayımlandığı gazete ve dergiler aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer, çok yönlü bir isimdir. Birçok farklı iş yapmıştır. Askerlik görevini yedek subay öğretmen olarak yapan şair, öğrencileriyle yakından ilgilenmiştir. Üniversite yıllarında başladığı çevirmenlik işi ise Ülkü Tamer'in geçimini sağladığı başlıca işlerindendir. Şiir, roman, öykü, oyun, çocuk kitabı gibi birçok türde çeviri yapmıştır. Şairin Robert Kolej’de başlayan tiyatro ilgisi hayatı boyunca devam etmiştir. Birçok oyunda oynamış, turnelere çıkmıştır. Tiyatro faaliyetleri sayesinde Haldun Taner, Adile Naşit, Gazanfer Özcan, Yaşar Kemal, Aydemir Akbaş, Celal Sururi, Zeki Alasya, Metin Akpınar, Müjdat Gezen ve Cem Karaca gibi birçok ünlü isimle tanışmıştır.
Ülkü Tamer, yayıncılık faaliyetlerinde de bulunmuştur. Telif haklarını anlatmaya ve kabul ettirme çalışan ONK’ta çalışmıştır. Televizyonculuk da yapmış, birçok yabancı dizi ve filmi TRT’ye satmıştır. Milliyet Yayınları’nın genel yayın yönetmeni olmuş, Milliyet Çocuk dergisini çıkarmıştır. Ülkü Tamer, Milliyet, Radikal, Sabah ve Cumhuriyet gibi birçok dergide köşe yazarlığı yapmıştır.
Ülkü Tamer'in hayatında sinemanın önemli bir yeri vardır. Sinemaya karşı büyük bir tutku beslemiştir. Film yayıncılığı yapmış ve birkaç filmde ufak rollerde oynamıştır. Ben Öldükçe Yaşarım, Nikâhsızlar ve Sis, şairin rol aldığı filmlerden bazılarıdır. Film dışında dizilerde de rol almıştır. Ülkü Tamer'in rol aldığı dizilerden bazıları: Keşanlı Ali Destanı, Yabancı Damat ve Arka Sokaklar'dır.
Ülkü Tamer, şarkı sözü yazarlığı ve radyo oyunu uyarlamacılığı da yapmıştır. Zülfü Livaneli'nin birçok bestesine söz yazmıştır. Birçok yerli ve yabancı eseri radyo oyunu olarak uyarlamıştır.
Ülkü Tamer, siyasi görüşü hakkında açık bir beyanda bulunmamıştır. Özgürlükten ve eşitlikten yana bir tavır almıştır. Savaşa ve baskıya karşı çıkmış, düşüncelerini eserlerine sanatçı duyarlılığıyla aktarmıştır.
Ülkü Tamer’in eserlerinden alınan 20 alıntı aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer’in Aldığı ödüller aşağıda listelenmiştir:
Ülkü Tamer, baba tarafından Gaziantepli, anne tarafından Eskişehirlidir.
Ülkü Tamer'in babası Tahsin Tamer Bey'dir. Tahsin Bey, Antep savunmasında yer almış, Fransızlara karşı mücadele etmiş bir gazidir. İşgale karşı verdiği büyük mücadeleden dolayı İstiklal Madalyası’yla ödüllendirilmiştir. İpekçilikle uğraşmış, ipekçiliği Gaziantep'e getiren kişi olmuştur. Askerlik arkadaşı Halil Atılmaz’ın kız kardeşi Fatma Hanım ile evlenmiştir. Antep dışından birisiyle evlenmesi akrabaları tarafından iyi karşılanmamıştır; fakat Tahsin Bey eşini çok sevmiştir ve bu sevgi ömürlerinin sonuna kadar deva etmiştir.
Ülkü Tamer, 20 Şubat 1937 tarihinde Gaziantep’te dünyaya gelmiştir. Evin en büyük çocuğudur. Kardeşlerinin adları Aykut ve Tankut'tur. Çocukluk yılları Antep’te, sevgi dolu bir ailede geçmiştir. Babası Tahsin Tamer Bey, annesi Fatma Hanım'dır. Ülkü Tamer'in anne ve babası, kültürlü, ileri görüşlü kişilerdir. Ülkü Tamer, kendisiyle yakından ilgilenen babasından çokça etkilenmiştir. Karakterinde ve insan ilişkilerindeki başarısında babasının etkisi görülmektedir.
Ülkü Tamer, oldukça hareketli bir çocuktur. Kitaplara olan tutkusu çocukluğuna dayanmaktadır. Çocukken annesiyle beraber gezmek için Suriye, Lübnan, Halep, Şam ve Beyrut’a gitmiştir. Anneannesi ve babasıyla da birçok seyahate çıkmıştır. Ülkü Tamer'in ailesinin Bico adında bir kedisi vardır. Şairin bu kedi ile büyümesi içindeki hayvan sevgisini beslemiştir. Ülkü Tamer'in sinemaya olan tutkusu da çocukluk yıllarına dayanmaktadır. Çocukken aile üyeleriyle birlikte düzenli olarak sinemaya gitmiştir.
Ülkü Tamer, eğitim hayatına Dayı Ahmet Ağa İlkokulu’nda başlamıştır. İlkokulun ardından eğitim için İstanbul'a gelmiş ve Robert Kolej’e gitmiştir. Burada dokuz yıl boyunca öğrencilik yapan Ülkü Tamer, iyi bir eğitim almıştır. Tiyatroyla ilgilenmiş, sahneye çıkmıştır. Kolej yılları sanat hayatı için önemlidir. Anıl Meriçelli, Spiro Kostof, Cevat Çapan, Nevra Serezli, Çiğdem Talu, Günel Orgun ve Genco Erkal'la bu okulda tanışmıştır. Ülkü Tamer'in kolejdeki edebiyat öğretmenlerinden biri ise Behçet Kemal Çağlar'dır.
Ülkü Tamer, 1958 yılında kolejden mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kaydolmuştur. Fakat bu okula devam etmemiş, 1961 yılında İktisat Fakültesi Gazetecilik Enstitüsü’ne girmiştir. Şair üniversite yıllarında Onat Kutlar, Ferit Öngören, Demir Özlü, Kemal Özer, Adnan Özyalçıner, Doğan Hızlan ve Konur Ertop gibi isimlerle tanışmış ve arkadaş olmuştur. Ülkü Tamer, üniversiteden 1963 yılında mezun olmuştur.
Ülkü Tamer, farklı türlerde eserler yazan, çok yönlü bir edebiyatçıdır. Yazarlık, şairlik, çevirmenlik, yayıncılık, söz yazarlığı, gazete yazarlığı ve oyunculuk yapmıştır; fakat şairliği ile ön plana çıkmıştır. Batı edebiyatına yakınlığı, edebi bilgisini beslemiştir. Bilgi birikimini edebiyatına aktaran Ülkü Tamer, kendine özgü bir dile sahiptir.
Ülkü Tamer, iki kez evlenmiştir. İlk eşi, edebiyatımızın ünlü isimlerinden Tomris Uyar’dır. Bu evlilikten Ekin adını verdikleri bir kızları dünyaya gelmiştir. Fakat çocuklarını henüz birkaç aylıkken kaybetmişlerdir. Ülkü Tamer’in ikinci evliliği ise 1993 yılında evlendiği tiyatro sanatçısı Neslihan Kılıç’ladır. Şair, birçok eserini Neslihan Hanım’a ithaf etmiştir.
Ülkü Tamer’in Tomris Uyar ile olan evliliğinden Ekin adını verdikleri bir kızları dünyaya gelmiştir. Fakat Ekin bebek henüz birkaç aylıkken vefat etmiştir.
Ülkü Tamer, akciğer kanserine yakalanmıştır ve 1 Nisan 2018 tarihinde Bodrum'daki evinde vefat ettiğinde 81 yaşındadır.
Ülkü Tamer’in mezarı, Bodrum’un Turgutreis Mahallesi’ndeki Merkez Camii’nde düzenlenen cenaze töreninin ardından defnedildiği, Gümüşlük Mahalle Mezarlığı’ndadır.
Ülkü Tamer hakkında bilgi içeren kitaplardan 5 tanesi aşağıda listelenmiştir:
