Mehmet Tevfik Fikret, ( d. 24 Aralık 1867, İstanbul – 19 Ağustos 1915, İstanbul ) didaktik ve epik şiir, tarih, inceleme türlerinde yazan ve günümüze kadar 5 adet eseri bulunan şair, yazar ve öğretmendir.
Tevfik Fikret, annesi Refia Hanım, kolera hastalığı sebebi ile kaybetmiş ve on iki yaşında öksüz kalmıştır. Babası Hüseyin Efendi, ise saraya jurnal edilerek Arabistan’a sürgüne gönderilmiştir. Kız kardeşi ile Tevfik Fikret’in bakımını anneannesi ve yengesi üstlenmiştir. Tevfik Fikret, öğrenimine Aksaray’da Mahmudiye Valide Rüştiyesinde başlamıştır. Ancak yazar, 93 harbi sebebi ile Galatasaray Sultanisinde eğitimine devam etmiştir. Galatasaray Sultanisi, Tevfik Fikret’in hayatının değişeceği okuldur. Burada, devrin önemli edebiyatçıları Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Naci gibi öğretmenlerin öğrencisi olmuştur. Şiir yazmaya ise lise yıllarında başlamıştır. Galatasaray Sultanisini 1888 yılında birincilikle bitirmiştir. Mezun olduğu yıl, Dışişleri Bakanlığı Enformasyon Dairesinde katip olarak işe başlamıştır. Burada bir yıl dolmadan ayrılmıştır.
Tevfik Fikret’in 5 adet eseri aşağıda listelenmiştir.
Rübâb-ı Şikeste (1900)
Târih-i Kadîm (1905)
Halûk'un Defteri (1911)
Rübâbın Cevâbı (1911)
Şermin (1914)
Tevfik Fikret, 5 adet kitap yazmıştır.
Tevfik Fikret, 50’den fazla şiir yazmıştır.
Tevfik Fikret’in en çok sevilen şiiri Sis şiiridir. Şiirde dönemin hürriyetsizliğine karşı bir serzeniş vardır. Genel olarak Sis, II. Abdülhamit rejimi dönemi İstanbul'una duyulan nefretin şiiridir.
Tevfik Fikret, ilk şiirlerini öğretmenlerinin teşvikiyle yazmaya başlamıştır. Nazmi mahlasıyla ve gazel tarzında yazdığı ilk şiiri Tercüman-ı Hakikat’ te yayımlanmıştır.
Tevfik Fikret, şöhretini 2. Meşrutiyet’ten sonra basılan şiirleriyle kazanmış ve bugüne kadar devam ettirebilmiştir. Şiirleri, Servet-i Fünun Dönemi ile beraber batı tarzında yazılmıştır. Şiirlerinde hayal- hakikat zıtlıkları bulunmaktadır. Tevfik Fikret, acıma duygusuyla birçok merhamet şiiri yazmıştır. Yazarın şiirlerinde toplumdan kaçmak, tabiata, hayale sığınma, hayattan nefret gibi konular edebi değer halinde oluşmuştur. Tevfik Fikret, daha ağır, ağdalı ve örtük bir dil tercih etmiştir. Arapça ve Farsça’da bulunmayan kelimeler uydurmuş, şiirlerine yansıtmıştır. Alışılmamış bağdaştırmaları şiirlerinde kullanmıştır.
Tevfik Fikret, şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmıştır. Aruz ölçüsünü Türkçeye başarılı bir şekilde uygulamıştır. Çocuklar için yazdığı şiirlerinde ise hece ölçüsünü kullanmıştır.
Tevfik Fikret, batı edebiyatındaki parnasizm akımından etkilenmiştir. Parnasizm, şiirde realizm demektir. Sanat için sanat ilkesini benimser. Biçim güzelliği ön plandadır.
Tevfik Fikret, Servet-i Fünun dönemi yazarıdır. Servet-i Fünun dönemi, 7 Şubat 1896’da Servet-i Fünun dergisinde edebi hareketin gerçekleşmesiyle başlar. Tevfik Fikret’in bu dergide yazı işlerini üzerine alması ile devam eder.
Tevfik Fikret’in Şermin adlı eseri şairin son eseridir. Türk edebiyatının ilk eğitsel çocuk kitabıdır. Hece ölçüsüyle yazılmıştır. Kitap, Tevfik Fikret’in çocuklar için yazdığı şiirlerden oluşmaktadır. Eserde ahlaklı olmanın, bencillikten kurtulmanın, yoksul insanlara yardımın öneminden bahseder.
Tevfik Fikret’in şiirleri Mirsat, Malumat, Servet-i Fünun gibi dönemin önemli dergilerinde yayımlanmıştır.
Öner Yağcı, Atatürk’ün Tevfik Fikret hakkında düşüncelerini ‘’ Tevfik Fikret ‘’ adlı kitabında belirtmiştir. Mustafa Kemal Atatürk, Tevfik Fikret hakkında şu cümleleri kurmuştur: ‘’ Efendim, efendim, anlamadım, ne dediniz? Fikret büyük bir şair değil miydi? O, karanlıklar içinde bir nur gören ve halkı o nura doğru götürmeye çalışan Fikret bu feryadı koparırken sizler nerelerdeydiniz? Niçin içinizden kimse onun gibi feryat etmedi? Ben Fikret'e yetişemedim, onun sohbetinden istifade edemedim. Kendimi bedbaht sayarım. Fakat onun bütün eserlerini okudum, birçoğu da ezberimdedir. O hem büyük şair, hem de büyük insandır. Efendiler! Zaten parmakla gösterilecek kadar az olan büyük adamlarımızı küçültmeye kalkışmayalım.’’ Der.
Tevfik Fikret, İstanbul’un Kadırga semtinde doğmuştur. Babası Hüseyin Efendi, Çankırı Bayramörenlidir. Annesi Hatice Refia Hanım, Yunan ayaklanmasında Osmanlı Devletine sığınmış bir Rum göçmenidir.
Tevfik Fikret’in babası Hüseyin Efendi’dir. Hüseyin Efendi, İstanbul’da belediye meclis üyesi ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Memurluğu yapmıştır. Ayrıca Osmanlı Devleti’nin bazı şehirlerinde mutasarrıflık yapmıştır. Tevfik Fikret’in babası saraya ihbar etmesi sebebiyle Arabistan’a sürülmüştür. Hüseyin Efendi Arabistan’da vefat etmiştir.
Tevfik Fikret henüz 12 yaşındayken annesi Refia Hanım vefat etmiştir. Babası Hüseyin Efendi’nin Arabistan’a sürgüne gönderilmesi sebebiyle Tevfik Fikret’in bakımını anneannesi ve yengesi üstlenmiştir. Tevfik Fikret, Galatasaray Sultanisinde okuduğu yıllarda hayatının değiştiği döneme girmiştir. Burada Recaizade Mahmut Ekrem ve Muallim Naci gibi dönemin önemli edebiyatçılarından dersler almıştır.
Tevfik Fikret, öğrenimine Aksaray’da Mahmudiye Valide Rüştiyesinde başlamıştır. Ancak yazar, 93 harbi sebebi ile Galatasaray Sultanisinde eğitimine devam etmiştir. Galatasaray Sultanisi, Tevfik Fikret’in hayatının değişeceği okuldur. Burada, devrin önemli edebiyatçıları Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Naci gibi öğretmenlerin öğrencisi olmuştur. Şiir yazmaya ise lise yıllarında başlamıştır. Galatasaray Sultanisini 1888 yılında birincilikle bitirmiştir.
Tevfik Fikret, dönemin önemli edebiyatçıları olan Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Naci, Muallim Feyzi gibi kişilerden ders almıştır.
Tevfik Fikret, şöhretini 2. Meşrutiyet’ten sonra basılan şiirleriyle kazanmıştır. Servet-i Fünun ile beraber batı tarzında şiirler yazmaya başlamıştır. Şiirlerinde hayal- hakikat gibi zıtlıklar mevcuttur. Dili ağır ve ağdalıdır. Tevfik Fikret’in şiirlerinde hayattan nefret hüznü bir edebi değer haline gelmiştir. Yazarın şiirlerinde hayal ve hakikatin bazen çarpıştığı ve bazen sadece anlatıldığı ortak tavrı daima kötümserdir. Tevfik Fikret, tablo şiir anlayışıyla alegorik bir dış dünya betimlemiştir.
Tevfik Fikret, dayısı Mustafa Bey’in kızı Nazime Hanım ile 1890 yılında evlenmiştir. Yazarın bu evlilikten Haluk adında oğlu olmuştur.
Tevfik Fikret’in çocuğu Haluk Fikret’tir. Haluk Fikret, 1913 yılında Amerika’ya yerleşmiş ve Hristiyan olmuştur. Haluk Fikret, Michigan Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünden mezun olmuştur. 1965 yılında Florida eyaletinin Orlando şehrinde vefat etmiştir.
Tevfik Fikret, Haluk’un Defteri ve Haluk’un Vedası adlı eserler vermiştir. Cemil Meriç, Tevfik Fikret’in eserlerinde Haluk’un yerini şöyle açıklamıştır: ‘’ Yabancılaşmış Türk aydınını Haluk'un şahsında somutlaştırır. Gerçekten de Türk düşünce dünyasında züppe-entel-yabancı tiplemeyi Haluk temsil eder. ‘’ der.
Tevfik Fikret, 19 Ağustos 1915’te 47 yaşında vefat etmiştir.
Tevfik Fikret’in mezarı İstanbul Aşiyan’dadır.
Tevfik Fikret hakkındaki kitaplar aşağıda listelenmiştir:
Selçuk Atay - Göstergebilimsel Bir Okuma Denemesi
İsmail Parlatır - Tevfik Fikret
