Recaizade Mahmut Ekrem, (d. 1 Mart 1847 İstanbul, ö. 31 Ocak 1914, İstanbul) şiirlerini ‘’aşk ‘’ ve ‘’ tabiat ‘’ temalarında yazan, hemen hemen bütün edebi türlerde eser veren ve günümüze kadar yayımlanmış 20 adet eseri bulunan şair ve öğretmendir.
Recaizade Mahmut Ekrem, İstanbul’da tanınmış bir ailede doğmuştur. Babası Mehmet Şakir Recai Efendi, Tanzimat yıllarında ‘’ Takvimhane Nazarlığı ‘’ yapmış; şair, hattat ve tarihçidir. Ailesinin bilinen en büyük atası yeniçeri ağalığına kadar yükselmiş Selim Ağa’dır. Ekrem, ilköğrenimini tamamladıktan sonra askeri okula verilmiş fakat mizacına uymadığı için oradan ayrılarak Hariciye Nezaretine memur olarak girmiştir. Hariciye Nezaretinde çalışırken Namık Kemal ile tanışarak yakın bir dostluk kurmuştur. Bunun sonucunda, Recaizade Mahmut Ekrem de Tasvir-i Efkar gazetesinde yazmaya başlamıştır. 1868 yılında Danıştay’ın kurulması üzerine, üye yardımcılığına tayin edilmiştir. Memurluk hayatında; Şura-yi Devlet Tanzimat Dairesi üyeliği, Mekteb-i Mülkiyye ve Galatasaray Sultanisi edebiyat öğretmenliklerinde, 1908’den sonra da Evkaf ve Maarif nazırlıklarında bulunmuştur.
Recaizade Mahmut Ekrem’in 20 adet eseri bulunmaktadır. Recaizade Mahmut Ekrem’in 20 adet kitabı aşağıda listelenmiştir:
Atala Yahut Amerikan Vahşileri
Recaizade Mahmut Ekrem, 20 adet eser yazmıştır.
Recaizade Mahmut Ekrem’in ilk romanı Araba Sevdası’dır. Türk edebiyatının ilk realist romanıdır. Bu roman, Bihruz Bey’in Periveş Hanım’a aşkını anlatır. Kitap, 200 sayfadan oluşur.
Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası romanı 1898 yılında yayımlanmıştır. Türk edebiyatının ilk realist roman örneğidir. Kitabın konusu, babasından kalan bir mirası müsrifçe harcayan bir gencin aşkını anlatır. Recaizade Mahmut Ekrem’in tek romanı olan Araba Sevdası, süslü ve ağır bir dille yazılmıştır. Eserde yabancı kelimeler ve tamlamalar sık sık kullanılmıştır. Eserde betimlemelere rastlanır ve anlatım 3. tekil şahsın ağzından anlatılmaktadır. Kitabın ana fikri yanlış batılılaşmanın zararlarını anlatır.
Recaizade Mahmut Ekrem’in manzumeleri aşağıda listelenmiştir:
Recaizade Mahmut Ekrem’in en sevilen şiirlerinden biri Nijad adlı manzumedir.
Recaizade Mahmut Ekrem ile, Tanzimat şiirinin ikinci nesli başlar. Edebiyat ‘’ sosyal hizmetten çıkarak ‘’ kendi kendisinin hizmetine ‘’ girer. Böylece ‘’ sanat için sanat ‘’ formülü rağbet görmeye başlar. Ekrem, edebiyat ve daha çok şiir hakkındaki düşüncelerini Mekteb-i Mülkiyye'deki derslerinin notlarından oluşan Ta’lim-i Edebiyyat’ta anlatır.
Recaizade Mahmut Ekrem’e göre, şiirin tek amacı güzelliktir. Güzel olan her şey şiirin konusudur. Şiiri bir bütün olarak benimser. Asıl üzerinde durulması unsurlar, ‘’ dil ‘’ ve ‘’ üslup’’ tur. Dilin konuşma dilinden ayrı özel bir dile sahip olmasının önemini savunur. Üslubu süslü kullanır. Kelimeleri süslü kullanmasının sebebi cümleyi güzelleştirmektir. Ayrıca vezinlerin müzik bakımından ele alınmaları zorunluluğunu ilk defa ileriye sürmüştür. Türk şiirinde kadının gerçek ve estetik değerini alması Recaizade Mahmut Ekrem ile başlamıştır.
Recaizade Mahmut Ekrem’in şiirlerinde hakim vezin aruzdur. Heceyi nadiren kullanmıştır.
Recaizade Mahmut Ekrem, şiirlerinde kafiyeyi kulak için kullanmıştır. Ekrem, Türk edebiyatında kafiyenin kulak için mi göz için mi tartışması olan zemzeme ve demdeme tartışmalarının taraflarından biridir. Bu tartışma abes muktebes kelimeleri ile başlamıştır. Recaizade Mahmut Ekrem, yenilikçi bir anlayışla tartışmayı savunmuştur.
Recaizade Mahmut Ekrem, Türk edebiyatında roman ve öykülerinde realizm akımından etkilenmiştir.
Recaizade Mahmut Ekrem, Tanzimat dönemi yazarıdır. 1860’da Tercüman-ı Ahval gazetesinin çıkmasıyla başlayan, batı kültürüne yönelerek yazınsal türlerini benimsemeyi amaçlayan edebiyat yönelimidir.
Recaizade Mahmut Ekrem, Türk edebiyatında ” kafiye göz için mi kulak için mi tartışması” nın savunucularından biri olmuştur. Bu tartışma, abes muktebes kelimeleri ile başlamıştır. “abes” kelimesinin sonundaki “s” harfi Arap alfabesinde “peltek s” ile “muktebes” kelimesinin sonundaki “s” ise “sin” ile yazılmaktadır. Bu tartışma kafiyelendirme yapılıp yapılamayacağı tartışmasıdır.
Recaizade Mahmut Ekrem, kafiyenin kulak için olduğunu savunur. Bu tartışmayı zemzeme adlı eserinde açıklar. Zemzeme, Recaizade Mahmut Ekrem tarafından yazılmış 3 ciltlik şiir serisidir. Recaizade Mahmut Ekrem, Zemzeme eserini yazdıktan sonra eski-yeni çatışmasında yenilikçi tarafı seçmiştir. Zemzeme kitabının önsözü Servet-i Fünun akımının öncüsü olarak da görülür. Zemzeme’ye karşılık olarak Demdeme adlı eserini yazar. Zemzeme-Demdeme çatışması ve etrafında gelişenler edebiyat çevrelerini uzun süre meşgul etmiştir.
Tasvir-i Efkar, İbrahim Şinasi’nin 28 Haziran 1862’de yayımlamaya başladığı Osmanlı gazetesidir. 1865 yılında İbrahim Şinasi’nin Fransa’ya gittikten sonra gazeteyi Namık Kemal yönetmiştir. Ardından Namık Kemal’in de Fransa’ya gitmesiyle gazeteyi Recaizade Mahmut Ekrem yayımlamıştır.
Recaizade Mahmut Ekrem için sanat sanat içindir. Yazar, edebiyatın ‘’ sosyal hizmet ‘’ amacından çıkarak ‘’ kendi kendisinin hizmetine ‘’ girer ve ‘’ sanat için sanat ‘’ düşüncesi rağbet görmeye başlamıştır.
Recaizade Mahmut Ekrem, İstanbulludur.
Recaizade Mahmut Ekrem’in babası Mehmet Şakir Recai Efendi’dir. Tanzimat yıllarında ‘’ Takvimhane Nazarlığı ‘’ yapmış; şair, hattat ve tarihçidir.
Recaizade Mahmut Ekrem, ilköğrenimini tamamladıktan sonra askeri okula verilmiş fakat mizacına uymadığı için oradan ayrılarak Hariciye Nezaretine memur olarak girmiştir. Hariciye Nezaretinde çalışırken Namık Kemal ile tanışarak yakın bir dostluk kurmuştur.
Recaizade Mahmut Ekrem, mizacına uymadığı için askeri okuldan ayrılmış Hariciye Nezaretine memur olarak girmiştir. Recaizade Mahmut Ekrem’in okuduğu okullar aşağıda listelenmiştir:
Recaizade Mahmut Ekrem’in Galatasaray Sultanisinden öğrencileri Tevfik Fikret ve Ahmet İhsan Tokgöz’dür.
Recaizade Mahmut Ekrem ile Tanzimat şiirinin ikinci nesli başlar. Sanat toplum içindir anlayışını arka plana atarak ‘’ insan ‘’ ı ve onun şahsi yaşantısını ele alır. Böylece Tanzimat edebiyatında yeni bir içerik ve ona uygun dil ve üslup değişikliği kendini gösterir. Recaizade Mahmut Ekrem ile beraber dil ve üsluptan hareket ederek yeni şiirin bütün esasları sistemli bir şekilde açıklanır. Sanat için sanat formülü rağbet görmeye başlar. Şiirde ferdiyetçilik ön plana alınır.
Recaizade Mahmut Ekrem, 1868’de amcası Arif Efendi’nin kızı Güzide Hanım ile evlenmiştir. Bu evlilikten üç çocukları olmuştur.
Recaizade Mahmut Ekrem’in üç çocuğu vardır. İlk çocuğu Piraye, ikinci çocuğu Muvakkar Ekrem, üçüncü çocuğu ise Nijad’tır. Recaizade Mahmut Ekrem, oğlu Nijad’ın ölümü üzerine oldukça etkilenmiş ve eserlerinde bu etki görülmüştür. Recaizade Mahmut Ekrem vefat etmeden önce oğlu Nijad konulu mersiyeler yazmıştır. Bu mersiyeler “Nijad Ekrem” adlı iki ciltlik kitapta toplanmıştır.
Recaizade Mahmut Ekrem’in torunları söz yazarı Çiğdem Talu, mimar Eren Talu, söz yazarı ve politikacı Zeynep Talu’dur.
Recaizade Mahmut Ekrem, 31 Ocak 1914 yılında 66 yaşında vefat etmiştir.
Recaizade Mahmut Ekrem’in mezarıoğlu Nejad'ın kabri yanında, Küçüksu'dadır.
Recaizade Mahmut Ekrem hakkında yapılan çalışmalar aşağıda listelenmiştir:
