Nihad Sȃmi Banarlı (1907 Fatih, İstanbul - 13 Ağustos 1974, İstanbul), Cumhuriyet Dönemi'nde şiir, hikâye, oyun, roman, inceleme ve araştırma gibi türlerde toplam yirmiden fazla eser kaleme alan Türk hikaye yazarı, roman yazarı, şair, edebiyat tarihçisi ve öğretmendir.
Nihad Sami Banarlı'nın yaşam özeti incelendiğinde eğitimine Fatih Sultan Mehmet Vakfı Sibyan mektebinde başladığı, İstiklâl Lisesi'nden mezun olduktan sonra da İstanbul Dârülfünunu Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bölümü ve Yüksek Muallim Mektebi’nde eğitim aldığı görülmektedir. Türk diline olan sevgisi ve edebiyat tarihçiliği ile tanınan Banarlı, “Resimli Türk Edebiyatı Tarihi” ve “Türkçenin Sırları” gibi ünlü eserlerin yazarıdır. Biyografisi başarılarla dolu olan Nihad Sami, yazarlık dışında öğretmenlik yapmış, çeşitli cemiyetlerin kuruluşunda bulunmuş ve çalışmalar yürütmüştür.
Nihad Sami Banarlı’nın 30 adet eseri aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı’nın ilk yazıları şiir ve tiyatro metinleridir; fakat ilk eseri bilinmemektedir.
Nihad Sami Banarlı’nın 20’den fazla eseri vardır.
Nihad Sami Banarlı’nın 10 adet şiirinin ismi aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı’nın edebi şahsiyeti açısından önemli olan şiirlerinden “Mimar Sinan Gününde” isimli şiiri aşağıda verilmiştir:
Binlerce baş değerken mabetlerinde yere
Gönüllere dolan sır, san’atının sırrıdır
En derin vecdi veren bu temiz gönüllere
Dağ gibi bir kubbenin, bir çatının sırrıdır
Duygu mudur bu taşlar, ses midir bu manzara?
Hiçbir taştan böyle gür bir Türk sesi taşmadı
Her ruh tanrı önünde ürperdi ama
Her Tanrıevi yapan böyle Tanrılaşmadı.
Türk kızı kadar narin, Türk suları kadar ak
Sütunlarında, yurdun engin sevdaları var
Ve kubbesindeki tuğyana uyar ancak
Yurdumun o heybetli dumanlı dağları var
Nihad Sami Banarlı’nın öğrencisi ve manevi evladı olan Nermin Suner Pekin’in verdiği bilgiye göre yazarın kırka yakın şiiri vardır.
Nihad Sami Banarlı, yazarlık yaşamına şiir yazarak başlamış olsa da şiirleri ile ön plana çıkan bir yazar olmamıştır. Özellikle ön plana çıkan bir şiiri yoktur.
Nihad Sami Banarlı’nın ilk şiirinin hangisi olduğu bilinmemektedir.
Nihad Sami Banarlı, şair bir dede ve babaya sahiptir. Şiir yazmaya lise döneminde başlamıştır ve halk şiirinden etkilenmiştir. Şiiri "heyecanlarımızın, duygularımızın bir dil musikisi içinde ifadesi" olarak tanımlayan Banarlı’nın şiirlerinin temaları: kahramanlık, aşk, tabiat, vatan sevgisi, geçmişe duyulan özlem, tarihi eserlere karşı duyulan hayranlık ve tarihi olaylardır.
Nihad Sami Banarlı, koşma tarzında şiirler yazmıştır.
Nihad Sami Banarlı'ya göre şiir: "Kelimelerle söylenen musıkîdir. Her şiir mısraı, her şeyden önce bir musıkî cümlesidir." Bu nedenle de unutulmaz olan her şiir mısraının sırrının bir musiki cümlesi halinde söylenmesi olduğunu düşünmüştür.
Nihad Sami Banarlı şiirlerinde hem hece ölçüsünü, hem de aruz ölçüsünü kullanmıştır. Genellikle 11’li hece ölçüsünü kullanmıştır; fakat 8’li ve 14’lü hece ölçüsüyle yazılmış şiirleri de vardır.
Nihad Sami Banarlı, kafiyeyi "Türkçe’nin bir sesi" olarak görmüş ve şiirlerinde birden fazla kafiye çeşidi kullanmıştır.
Nihad Sami Banarlı’nın eserleri günümüzde Kubbealtı Neşriyatı Yayıncılık tarafından yayımlanmaktadır. Banarlı’nın şiir ve yazılarının yayımlandığı gazete ve dergiler aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı’nın romanı, 21 Nisan 1949 - 4 Mayıs 1949 tarihlerinde Hürriyet gazetesinde on üç sayı tefrika edilen "Bir Güzelliğin Hikâyesi"dir.
Nihad Sami Banarlı’nın 2 adet edebiyat tarihi araştırması aşağıda listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı, üniversite yıllarında tiyatro ile ilgilenmeye başlamış, topluluklar kurarak bir yer kiralamış ve kısıtlı imkanlarla tiyatro sahnesi oluşturmuştur. Oyunların yazıcılığını ve zaman zaman da oyunculuğunu üstlenen Banarlı, oyunlarında vefa, erdem, vatan aşkı, kahramanlık, fedakârlık ve aşk gibi temalar kullanmıştır. Skeçler de yazmış olan Nihad Sami Banarlı’nın 10 adet oyunu aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı’nın diğer eserleri aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı, Cumhuriyet Dönemi yazarıdır.
Nihad Sami Banarlı “sanat toplum içindir” anlayışını benimsemiştir.
Nihad Sami Banarlı’nın etkilendiği belirli bir edebi akım yoktur.
Nihad Sami Banarlı’nın etkilendiği isimlerden bazıları aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı, önemli edebiyat tarihçilerimizdendir ve edebiyat tarihi çalışmaları yürüten kişileri etkilemiştir.
Nihad Sami Banarlı, Türkçeye olan sevgisi, edebiyat tarihi açısından başucu niteliğindeki iki ciltlik “Resimli Türk Edebiyatı Tarihi” gibi eserleri, çeşitli gazete ve dergilerde yazdığı köşe yazıları, öğretmenliği, çeşitli cemiyetlerde yaptığı çalışmalar ve roman, şiir, oyun gibi çeşitli edebi türlerde kaleme aldığı eserleri ile edebiyatımızda önemli bir yere sahip olmuştur.
Nihad Sami Banarlı’nın yazılarının yayımlandığı gazete ve dergiler aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı yazarlık dışında Edirne lisesinde, kız ve erkek muallim mekteplerinde, Boğaziçi, Şişli Terakki ve Işık Kabataş ve Galatasaray liselerinde öğretmenlik yapmıştır. 1947 yılında İstanbul Eğitim Enstitüsü'nde, 1950 yılında da İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu'nda çalışan Nihad Sâmi Banarlı, 1958-1962 yılları arasında Yüksek İslam Enstitüsü'nde İslami Türk edebiyatı tarihi öğretmenliği de yapmıştır. Yazar 1969 yılında kendi isteğiyle emekli olmuştur.
Nihad Sami Banarlı öğretmenlik dışında bir dönem İstanbul Enstitüsü ve Kubbealtı Akademi Mecmuası'nın müdürlüklerini üstlenmiş, Millî Eğitim Bakanlığı 1000 temel eser ve çağdaş Türk yazarları komisyonlarında bulunmuştur. Banarlı, Yahya Kemal Beyatlı'nın vefatından sonra Yahya Kemal Enstitüsü'nün kurulmasına destek olmuş ve yöneticiliğini yapmıştır. Nihat Sami Banarlı, Yahya Kemal Müzesi’ni ve arşivini kurmuş, yazarın eserlerini on kitaplık bir külliyat halinde yayıma hazırlamıştır. Bunların dışında Yahya Kemal Enstitüsü Mecmuası’nı da çıkarmıştır.
Nihad Sami Banarlı herhangi bir ideolojiye bağlı kalmamış, Türk diline olan sevgisiyle tüm yaşamını Türk diline, Türk edebiyatına ve öğrencilerine adamış bir aydındır.
Nihad Sami Banarlı’ya ait 20 söz aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı, 1933 yılında Cumhuriyet’in 10. yıl dönümü nedeniyle düzenlenen yarışmaya, "Kızıl Çağlayan", "Bir Yuvanın Şarkısı" isimli iki manzum piyesi ile katılmış ve kazanmıştır.
Nihad Sami Banarlı’nın doğumunun 100. yılında Kubbealtı Kültür ve Sanat Vakfı ile Fatih Belediyesi, kültürün gelecek kuşaklara taşınması amacıyla bir makale yarışması düzenlemiştir. 2007 yılında Türkiye’deki tüm lise öğrencilerine açık olarak düzenlenen bu yarışmada makale konusu ise "Kültürümüzün Gelecek Kuşaklara Taşınmasında Türkçenin Önemi"dir. Yarışmaya toplam 400 makale katılmıştır. Yarışmanın jüri üyeleri arasında Prof. Dr. Orhan Okay, Prof. Dr. Abdullah Uçman, Prof. Dr. Durali Yılmaz ve Muhterem Yüceyılmaz gibi tanınmış isimler yer almıştır. Nihad Sami Banarlı yarışması ödüllerini kazanan isimler aşağıda listelenmiştir:
Nihad Sami Banarlı, hem baba tarafından, hem de anne tarafından Trabzonludur.
Nihad Sami Banarlı’nın babası İlyas Sami Bey’dir. İlyas Sami Bey, 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarında yaşamış ve 1929 yılında Tekirdağ’ın Banarlı bölgesinde vefat etmiştir. Sami Bey, eğitim hayatına Trabzon Rüştiyesi’nde başlamış, özel hocalar ders almış, Arapça ve Farsçayı iyi bilen birisi. Sert ve kuvvetli tenkit, aşk şiirleri yazmıştır. Trabzon merkez Mutasarrıflığı Tahrirât Müdürlüğü, İstanbul İdare-i Mahsûsa Tahrirât Başkâtipliği ve çeşitli şehirlerde mektupçuluk, mutasarrıflık yapmıştır. Mustafa Kemal Atatürk'ü ve Milli Mücadeleyi desteklemiştir.
Nihad Sami Banarlı, Nadire Hanım ve İlyas Sami Bey’in beşinci çocuğu olarak 18 Nisan 1907 yılında İstanbul’un Fatih semtinde dünyaya gelmiştir. Banarlı'nın çocukluğu Osmanlı İmparatorluğu’nun sancılı günlerine denk gelmiştir. Alemdarzâdeler olarak tanınan Trabzon’un köklü bir ailesine mensup olan yazarın çevresi kültürlü insanlarla doludur. Balkan ve Birinci Dünya Savaşı'nın yaşandığı dönemde, evleri İstanbul’un tanınmış şairlerinin, ilim ve fikir adamlarının toplanıp sohbet ettikleri, memleket sorunlarını konuştukları bir yer haline gelmiştir.
Nihad Sami Banarlı, eğitim hayatına Fatih Sultan Mehmet Vakfı Sibyan mektebinde başlamış, ortaöğrenimini Gelenbevi ve Mercan ortaokulunda tamamlamıştır. Banarlı’nın ilkokul Türkçe öğretmeni Reşat Nuri Güntekin'dir. Lisenin ilk yılını Vefâ Sultanîsi’nde okuyan yazar, İstiklâl Lisesi'nden mezun olmuştur. Lise yıllarında şiir ve hikayeler yazmıştır. Lisenin ardından İstanbul Dârülfünunu Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bölümü ve Yüksek Muallim Mektebi’ne girmiştir. Fuad Köprülü’nün yaptığı sınavla girdiği Darülfünun’daki sınıf arkadaşları Tahsin Banguoğlu, Pertev Nailî Boratav, Orhan Şaik Gökyay, Nihal Atsız gibi Türk kültürü ve tarihi açısından önemli isimlerdir. Üniversite yıllarında tiyatro ile ilgilenmiş, oyunlar kaleme almıştır. Henüz öğrenciyken bazı ortaokullarda Türkçe öğretmenliği yapmaya başlamış olan Nihad Sami Banarlı, 1930 yılında Darülfünunu bitirdikten sonra Edirne Erkek Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak tayin edilmiştir.
Nihad Sami Banarlı Türk diline olan sevgisi ve edebiyat tarihçiliği ile tanınan bir yazardır. Cumhuriyet Dönemi'nde şiir, hikâye, oyun, roman ve edebiyat araştırmaları gibi birçok türde eser yazmıştır. Banarlı, şiirlerinde ahengi önemsemiş, yazılarıyla edebiyatımızdaki Batı hayranlığını eleştirmiş, gençlere öğütler vermiştir. Öz Türkçecilik hareketini desteklememiştir.
Nihad Sami Banarlı, henüz öğrenciyken nişanlandığı Ayşe Vedia Hanım ile 1930 yılında evlenmiştir.
Nihad Sami Banarlı'nın Ayşe Vedia Hanım ile olan evliliğinden 1940 yılında Ilgaz ismini verdikleri bir erkek çocuğu olmuştur.
Nihad Sami Banarlı, vefat ettiğinde 67 yaşındadır.
Nihad Sami Banarlı'nın mezarı Rumelihisarı’da Aşiyan Mezarlığı'ndadır.
Nihad Sami Banarlı hakkındaki kitaplardan bazıları aşağıda maddeler halinde listelenmiştir: