Necati Cumalı ya da asıl adıyla Ahmet Necati Acar (13 Ocak 1921, Florina-10 Ocak 2001, İstanbul), Cumhuriyet Dönemi'nde öykü, roman, şiir, tiyatro, hatıra, deneme, inceleme ve senaryo türlerinde toplam elliden fazla eser kaleme almış Türk öykü yazarı, roman yazarı, şair, memur ve avukattır.
Necati Cumalı'nın biyografisinde yer alan bilgiye göre eğitim hayatına Urla Şehit Kemal İlkokulu’nda başlamıştır. 1938 yılında İstanbul Hukuk Fakültesi’ne kaydolmuş; fakat bir yıl sonra kaydını Ankara Hukuk Fakültesi’ne aldırmış ve 1941 yılında mezun olmuştur. Yaşam özeti incelendiğinde eserlerini N. C, N. C. Acar, Ahmet Necati ve N. Cumalı gibi takma isimler kullanarak da yazdığı görülen Necati Cumalı çok yönlü bir yazardır. Dünyaca ünlü yazar Yaşar Kemal, Necati Cumalı için şu ifadeyi kullanmıştır: "Yaşlanmaz Şair Çocuk".
Necati Cumalı’nın 58 adet eseri aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı’nın ilk eseri 1943 yılında yayımlanan "Kızılçullu Yolu" isimli şiir kitabıdır.
Necati Cumalı’nın 50’den fazla eseri vardır.
Necati Cumalı’nın şiirlerinin bir kısmı aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı’nın en ünlü beş şiiri aşağıda listelenmiştir.
GÜNAYDIN
Günaydın tavuklar, horozlar
Artık memnunum yaşamaktan
Sabah erkenden kalktığım zaman
Siz varsınız;
Gündüz, işim var, arkadaşlarım,
Gece, yıldızlar var, karım var,
Günaydın tavuklar, horozlar!
DOST
Ekmeğine uzanırken
Duruveriyor mu elin
Lokmanı çiğnemeyi unutuyor musun
Soruyor musun kendi kendine
Nasıl acaba o şimdi
Nasıl dolduruyor günlerini?
Duygulu yüzü mahzun
Dalıp gidiyor gözlerinin önünde
Gülersen o da gülüyor
Onun anısı bu sıcaklık
Onun anısı sığındığın bu gölge
Hadi şimdi çık sokaklara
Dağıt sıkıntını çarşı pazar
Onun yerine kıyıda dolaş
Onun yerine serinle.
KARABATAK
Dalar gider pencereler önünde şimdi
Ilık yaz akşamlarını hatırlar
Vapurlar geçer bomboş güverteleri
Bomboş uzanan denizin üstünde
Aç bir karabatak dalar çıkar
Bilirim yalnızlık üşütür insanı
Kalp daima sevecek birini arar
Hatırlar bakışlarda kalan aklarını
Avuçları hafif terli, yanakları al al
Ağaçlıklı yollarda akşam dolaşmalarını
İlk yıldızlar karanlık basmadan doğar
Hafif çiçek kokuları gibi uçar içiniz
Yavaşlar eve dönerken adımlarınız
Esen rüzgâra, durur, kulak verirsiniz
Bakışlarınız bütün kadınlarla karşılaşır
Daha önünüzde uzun bir yaz vardır
Bütün gün şurada burada gecikir oyalanır
Döner durur yatağında bütün gece
Ay ışığı, sıcak hava, tutuşturur kanını
Uykularını kaçırır en ufak bir düşünce
Şimdi rüzgârlar soğuk eser yüzünüze
Hüzün verir yağmur sularından geçen bulutlar
Bayırlarda yol alan posta arabaları
Şimdi birbirinden ayrı yaşar kurtlar, kuşlar
Sular çakıllardan ayrı akar
Dalar gider, gözleri büyür de
Ilık yaz akşamlarını hatırlar
Avuçları hafif terli yanakları al al
Bomboş uzanan denizin üstünde
Aç bir karabatak dalar çıkar
UZAK HAZİRAN
İki dudak arası bir zaman
Gözgöze geldikse geçerken
Mayıs'la Haziran arasında
Yağmurlu bir saçak altından
Aşktı uçup giden üstümüzden
Aşktı değip geçen yanımızdan
Uyanıp kış uykularından
Şubat'la Mart arasında
Eylül'le Ekim arasında
Yaz sularından kıyıya çıkan
İki adım arası bir zaman
Gözgöze geldikse geçerken
Günlük güneşlik bir kaldırımdan
Aşktı uçup giden üstümüzden
Aşktı değip geçen yanımızdan
Aşktı görmedik bilmedikse
Kimbilir hangi Eylül bir daha
Hangi uzak Haziran
BİR GÜL AÇIYORSA
-1960 Devrim şehitlerinin anısına-
Bir gül açıyorsa şimdi Türkiye'de
Aşkla ümitle açıyor
Adsız unutulmuş her bahçede
Bir gül tomurcuklanıyorsa
Sabaha karşı gecede
Açmak için tomurcuklanıyor
Aşkla ümitle
Sevinçle yaşamak için tomurcuklanıyor
Kanın aktığı yerde
Göz yaşının aktığı yerde
Karanlığı içinde kahrın
Güller açıyor işte
Güller ışık aydınlık içinde
Güller bütün güller bu sabah
Bir ağızdan türkü söyler gibi açıyor her bahçede
Geceler gündüze dönüyor işte
Karanlık ışığa dönüyor işte
Kahır sevince dönüyor işte
Akan kan dökülen yaş
Güle dönüyor işte
Hasetsiz korkusuz kinsiz
Binlerce güller açıyor işte
Dargın kardeşe dönüyor işte
Artık yaşamak bütün Türkiye'de
Bir ağızdan söylenen bir türküye dönüyor
Necati Cumalı’nın 16 şiir kitabı aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı'nın özgünlüğünü bulduğu ilk şiiri 1940 yılında Varlık dergisinde yayımlanın "Netice"dir.
Necati Cumalı'nın ilk şiiri 1939 yılında A. N. Acar imzasıyla Urla Halkevi dergisi Ocak’ta yayımlanan "Ümitlerin Gemisi"dir. Şairin ilk şiir kitabı da 1943 yılında Salah Birsel ve arkadaşlarının kurduğu ABC Kitabevi’nde yayımlanan "Kızılçullu Yolu"dur.
Necati Cumalı ilk şiirlerinde geleneksel Japon şiir türü olan hai-kai biçimine yaklaşmıştır. Cumalı’nın şiirlerinde kullandığı dil yalın, gösterişsiz ve sadedir. Şiirlerinde gezip gördüğü yerleri ve dostlarını da kullanan Cumalı; tabiat, aşk, cinsellik, ihanet, intikam, yalnızlık, geçmişe özlem, aile, evlilik gibi konuları işlemiştir. Şiirlerinde çoğunlukla öykülemeli anlatım biçimini kullanmıştır ve kendine özgü bir çizgiye sahiptir. Yaşar Kemal’in deyimiyle Necati Cumalı “yaşlanmaz şair çocuk”tur.
Necati Cumalı, şiirlerini tek bir türe bağlı kalarak yazmamıştır. Pastoral ve lirik gibi farklı türlerde şiirleri vardır.
Necati Cumalı, toplumcu bir şairdir.
Necati Cumalı, şiirlerinde serbest vezni kullanmıştır.
Necati Cumalı, şiirlerinde kafiyeye önem vermemiş, ahengi aliterasyon ve asonans ile sağlamıştır.
Necati Cumalı’nın şiirleri ve yazılarının yayımlandığı gazete ve dergilerden bazıları aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı’nın 9 adet öykü kitabı aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı’nın en önemli öyküsü “Susuz Yaz”dır. Susuz Yaz, Necati Cumalı'nın 1962 yılında yayımlanan, köy ve köylü sorunlarını işleyen eseridir. 1963 yılında Metin Erksan tarafından filme aktarılmıştır. Filmin en önemli oyuncuları Erol Taş ve Hülya Koçyiğit'tir. Hülya Koçyiğit'in sinemadaki ilk filmi olma özelliğini de taşımakta olan filmin ilk gösterimi Haziran 1964 tarihinde Berlin Film Festivali'nde yapılmıştır. "Susuz Yaz", bu festivalden büyük ödülle yani Altın Ayı'yı kazanarak dönmüştür. Bu sayede de Türk sinema tarihinde uluslararası ödül kazanan ilk film olma şansını yakalamıştır.
Necati Cumalı’nın 6 adet romanı aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı’nın en ünlü romanı “Tütün Zamanı”dır. Cumalı'nın 1959 yılında yayımlanan ve aynı yıl içinde Orhon M. Arıburnu'nun yönetmenliğinde sinemaya aktarılan eseridir. Kitap 1971'de “Zeliş” adıyla tekrar yayımlanmıştır. Romanda yaşanan olaylar 1950’li yıllarda İzmir’in Urla ilçesinde geçmektedir. Komşu çocukları olan Zeliş ve Cemal’in aşk öyküsü etrafında şekillenen hikaye Ege kasabasının tarıma dayalı hayatını, geleneklerini, göreneklerini, değerlerini ve inançlarını anlatmaktadır.
Necati Cumalı’nın hatıra türündeki eseri "Yeşil Bir At Sırtında"dır.
Necati Cumalı’nın 6 adet denemesi aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı’nın 2 adet incelemesi aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı’nın senaryosunun adı "Bağımsızlı ya da Ölüm"dür.
Necati Cumalı’nın 15 adet tiyatro oyunu aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı’nın en ünlü tiyatro eseri “Boş Beşik”tir. 1949 tarihli tiyatro eseri, Ege'nin Kıroba yöresindeki yaygın halk masallarından derlenmiştir. Oyunda bir Yörük obasının gelenek ve görenekleri ve çocuğu olmayan kadınların toplum içerisinde hor görülmesi gibi toplumsal olgular ele alınmıştır. Eser Memduh Ün'ün yapımcılığında aynı isimle sinemaya uyarlanmıştır. Filmde rol alan oyuncular: Fatma Girik, Atıf Kaptan, Handan Adalı'dır.
Necati Cumalı’nın 1962 yılında yayımlanan "Nalınlar " oyunu tematik anlamda yazarın bir diğer oyunu “Ezik Otlar”a benzemektedir. Temelde, İzmir‘in Urla ilçesi civarında bir köyde yaşayan Osman Yavaş adlı delikanlının, Seher isimli bir kıza karşı duyduğu aşk anlatılmaktadır.
Necati Cumalı, Cumhuriyet Dönemi yazarıdır.
Necati Cumalı “sanat toplum içindir” anlayışını benimsemiştir.
Necati Cumalı, toplumcu gerçekçilik akımından etkilenmiştir.
Necati Cumalı’nın etkilendiği isimlerden bazıları aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı, Türk edebiyatına kazandırdığı farklı türdeki eserleriyle hem döneminde, hem de vefatından sonra birçok sanatçıyı ve okuru etkilemiştir.
Necati Cumalı, birçok türde edebi eser yazan çok yönlü bir yazar olması, edebiyatımızda kendine özgü bir yer edinmesi, eserlerinin farklı dillere çevrilmesi ve Türk sinemasına kaynaklık etmesi ile Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının tanınmış edebiyatçılarından biri olmuştur.
Necati Cumalı’nın yazılarının yayımlandığı gazete ve dergilerden bazıları aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı, 1941-1942 yılları arasında Ankara’da Toprak Mahsulleri Ofisi’nin Muhasebe bölümünde çalışmıştır. 1945-1948 yılları arasında Millî Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlüğü’nde çalışan ve burada kaldığı evi Cahit Sıtkı Tarancı ile paylaşan Necati Cumalı, Nurullah Ataç, Sabahattin Eyüboğlu ve Ahmet Hamdi Tanpınar'ı tanıma fırsatı bulmuştur. Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı Devlet Tiyatrosu Operası Yayın İşleri biriminde de çalışan Cumalı, 1948 yılında görevinden ayrılarak İzmir'e gitmiştir. İzmir'de avukatlık stajını tamamlayan yazar, 1950-1957 yılları arasında avukat olarak çalışmıştır. İzmir'de Ara Tiyatro’sunu kuran ve yöneticiliğini üstlenen Necati Cumalı, İstanbul Basın Yayın Müdürlüğü’nde de görev almıştır.
Necati Cumalı, toplumcu bir yazardır ve siyasi olarak da toplumun yararlarını savunan bir tutum takınmıştır. Siyasi görüşleri nedeniyle iş hayatında zorlandığı dönemler yaşamıştır.
Necati Cumalı’nın 20 sözü aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı’nın aldığı ödüller aşağıda listelenmiştir.
Necati Cumalı, Yunanistanlıdır.
Necati Cumalı’nın babası, “çapkın, kumarbaz, yakışıklı ve tatlı bir adam olan” Mustafa Bey’dir. Tarım işiyle uğraşmıştır ve 2 Kasım 1965 yılında vefat etmiştir.
Necati Cumalı, 6 çocuklu bir ailenin en büyük çocuğudur. Bir erkek, dört kız kardeşi vardır. Kardeşlerinden biri Müfide Çalık, seramik sanatçısıdır. Heykelleri de vardır.
Necati Cumalı, Mustafa Bey ve Fıtnat Hanım’ın ilk çocuğu olarak Yunanistan’ın Florina şehrinde dünyaya gelmiştir. Büyük babası Mustafa Bey oldukça bilgili bir adamdır ve yazar okuma zevkini ondan almıştır. Annesi ile arası çok iyi olan yazar, kişilik olarak annesine benzemektedir.
Necati Cumalı, 1923 yılında mübadele sonucunda ailesi ile birlikte Yunanistan’dan İzmir’in Urla ilçesine gelmiştir. Çocukluk döneminde doğduğu yerden ayrılmış olmanın sosyo-ekonomik sıkıntısını yaşamıştır. Çalışkan bir çocuk olan Necati Cumalı’nın asıl soyadı “Acar”dır. Fakat şiirlerine yakıştıramadığı için mahkeme kararıyla "Cumalı" olarak değiştirmiştir.
Necati Cumalı, eğitim hayatına Urla Şehit Kemal İlkokulu’nda başlamıştır. 1935 yılında İzmir Erkek Muallim Mektebi'ne gitmiştir ve şiirle tanışması da bu okulun son yıllarına denk gelmektedir. Bu dönemde Necip Fazıl'ın şiirlerini ezberleyecek kadar çok okumuş ve beğendiği şiirleri deftere not etmiştir. İlk şiirlerini de lise yıllarında yazmıştır. İzmir Atatürk Lisesi’nden 1938 yılında mezun olan yazar, 1938 yılında İstanbul Hukuk Fakültesi’ne girmiştir. Bu okuldan bir yıl sonra kaydını Ankara Hukuk Fakültesi’ne aldıran Cumalı, 1941 yılında mezun olmuştur. Ankara'da eğitim aldığı dönemde ise asıl şiirlerini kaleme almaya başlamıştır. Bu dönemde Sabahattin Kudret Aksal, Salah Birsel, Baki Süha Edipoğlu ve Şahap Sıtkı ile arkadaşlık eden yazar, Orhan Veli ile de tanışmıştır. Necati Cumalı'nın dergilerde yayımlanan ilk şiirleri de bu yıllara denk gelmektedir.
Necati Cumalı, “edebiyat tutkuma hiçbir zaman ortak tanımadım” diyen, kendine özgü bir edebiyat çizgisine sahip olan, birçok farklı türde eseri bulunan, “yazdığı bütün türlerde uzatmalardan kaçınan, şiirli bir yoğunluk yaratan” ve yalın bir dille güçlü metinler kaleme alan bir yazardır.
Necati Cumalı, 1960 yılında Berin Teksoy’la evlenmiştir. Berin Teksoy Cumalı, 2006 yılında 73 yaşındayken vefat etmiştir. Vefatının ardından Rekin Teksoy, Müfide Çalık, Atilla Dorsay ve Doğan Hızlan da katıldığı bir cenaze töreniyle Necati Cumalı'nın yanına defnedilmiştir.
Necati Cumalı’nın çocuğu yoktur.
Necati Cumalı, 2001 tarihinde kanser nedeniyle vefat ettiğinde 79 yaşındadır.
Necati Cumalı'nın mezarı, 12 Ocak 2001 tarihinde defnedildiği Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır.
Necati Cumalı, çocukluğunu geçirdiği evi vefat etmeden önce Urla Belediyesi’ne bağışlamıştır. Ev, 2001 yılında gerekli çalışmaların ardından anı evine dönüştürülmüştür. Evde yazara ait fotoğraflar, yazılar ve satranç takımı, daktilo gibi özel eşyalar ve Necati Cumalı’nın kitaplarının değişik baskıları bulunmaktadır. Necati Cumalı Anı ve Kültür Evi adresi: Yeni, Necati Cumalı Cd. No:28, 35430 Urla/İzmir
Necati Cumalı için Beşiktaş Belediyesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesinde bulunan Vişnezade Şairler Parkı'na heykelini diktirmiştir. Türkiye İş Bankası'nın sponsorluğunu üstlendiği heykel, heykeltıraş Gürdal Duyar tarafından 1 yılda tamamlanmıştır.
Necati Cumalı hakkında yazılan ve Necati Cumalı hakkında bilgi içeren kitaplar aşağıda listelenmiştir.
