Muallim Naci ( d. 1849 İstanbul – ö. 12 Nisan 1893 ) eski nazmın tekniğini iyi derecede bilen; eleştiri, lügat, edebiyat tarihi çalışmaları yapan ve günümüze kadar 19 adet eseri bulunan şair, yazar ve öğretmendir.
Yazarın asıl adı Ömer’dir. Babası saraç ustası Ali Bey, annesi, muhacir ailesinin kızı olan Fatma Zehra Hanım’dır. Muallim Naci, ilköğrenimine Fatih’te Feyziye Mektebi’nde başlamıştır. Muallim Naci 7 yaşında iken babası vefat etmiştir. Bu sebeple annesi ve abisi ile birlikte Varna’ya dayısının yanına yerleşmiştir. Yazar, Varna’da Mahalle Mektebinde sülüs yazısını öğrenmiştir. Muallim Naci, Hulusi mahlasıyla sülüs levhalar ve bir mushaf yazmıştır. Bu sırada Arapça ve Farsça dersleri almıştır. Varna’da Rüşdiye Mektebinde ikinci muallimliğe getirilmiştir. Çalıştığı süreçte aruz dersleri almış, bazı şiir denemeleri yapmış, Fransızca öğrenmiştir.
Muallim Naci, 45 adet eser yazmıştır. Muallim Naci’nin yazdığı eserler aşağıda listelenmiştir:
Lugat-ı Nâcî: Osmanlı Türkçesi cep lügatıdır.
Muallim Naci, 6 adet şiir kitabı yazmıştır.
Muallim Naci’nin en sevilen şiirleri Kuzu, Dicle, Kebuter, Şam-ı Gariban ve Köylü Kızlarının Şarkısı’dır.
Muallim Naci dönemin önemli gazetelerinden biri olan Tercüman-ı Hakikat’e gönderdiği şiir ve yazılarla ilk şiirlerini yazmaya başlamıştır.
Muallim Naci’nin şiirlerinin özellikleri aşağıda listelenmiştir:
Muallim Naci şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmıştır. Muallim Naci’nin Köylü Kızlarının Şarkısı şiiri hece ölçüsü ile yazmıştır.
Muallim Naci şiirlerinde göz için kafiye anlayışını savunmuştur. Kebuter, Münacat gibi şiirleri göz için kafiye anlayışı ile yazılmıştır. Şiirdeki eski-yeni mücadelesinin 1885-1893 arasındaki en şiddetli döneminde eski edebiyat savunucusu olarak bulunmuştur. Recaizade Mahmut Ekrem’in üç cilt halinde yazdığı Zemzeme isimli şiir kitabına yazdığı önsözler üzerine Muallim Naci Demdeme isimli eseri yazmıştır.
Muallim Naci, 12 Ekim 1887 – 15 Kasım 1888 tarihleri arasında toplam 58 sayı yayımlanan Mecmua-i Muallim dergisini tek başına çıkartmıştır. Mecmua-i Muallim dergisi, düzenli bir şekilde her hafta dört yaprak yayımlanmıştır. Muallim Naci, dergide daha çok eski Türk edebiyatına dair makaleler ve şiir alıntıları yazmıştır.Muallim Nâci’nin “Nümûne-i İntihâb” başlığıyla divan şairlerini tanıttığı ve eserlerinden örnekler verdiği yazı serisi Mecmua-i Muallim dergisinde dikkat çeken bölümler arasındadır.
Muallim Naci, eski edebiyata bağlı bulunan başyazarlardandır. Ancak yeni edebiyatın örnek aldığı Fransız edebiyatına yabancı kalmamıştır. Şiirlerinde eski ve yeni olarak iki ayrım bulunmaktadır. Şair, bilinçli olarak eskiyi yaşatma gayretini güder. Yeni tarzdaki şiirlerinde ise, yeniliğe yabancı kalmadığını ve bu doğrultuda başarılı eserler meydana getirebildiğini gösterir. Batı medeniyetinin inkâr ve ihmâl edilemeyeceğini anlamış ve Fransızcayı öğrendikten sonra Fransız edebiyatından çeviriler yapmıştır. Muallim Naci, nesirde kendi devrinde büyük bir yenilik sayılabilecek ölçüde sade bir dil kullanmıştır. Muallim Naci, şiirlerinin çoğunu kusursuz bir aruzla söylemiş ve bugün “Türk aruzu” olarak nitelenebilecek aruz anlayışının öncülerinden olmuştur.
Muallim Naci, Tanzimat dönemi yazarıdır. 1860’da Tercüman-ı Ahval gazetesinin çıkmasıyla başlayan, batı kültürüne yönelerek yazınsal türlerini benimsemeyi amaçlayan edebiyat yönelimidir.
Muallim Naci şiirlerinde göz için kafiye anlayışını savunmuştur. Şiirdeki eski-yeni mücadelesinin 1885-1893 arasındaki en şiddetli döneminde eski edebiyat savunucusu olarak bulunmuştur. Recaizade Mahmut Ekrem’in üç cilt halinde yazdığı Zemzeme isimli şiir kitabına yazdığı ön sözler üzerine Muallim Naci Demdeme isimli eseri yazmıştır. Ancak cevabı edep dışı bulunarak hükümetin müdahalesiyle durdurulmuştur.
Muallim Naci, Ahmet Mithat Efendi’nin isteği üzerine Tercümân-ı Hakîkat’in edebî kısmını yönetmeye başlamıştır. Tercüman-ı Hakikat’te yazdığı şiirler, Fransızca’dan yaptığı çeviriler şairi kısa sürede meşhur etmiştir. 29 Ağustos 1885 yılında görevinden ayrılmıştır.
Muallim Naci, Ahmet Mithat Efendi’den etkilenmiştir. Ahmet Mithat Mithat Efendi’nin isteği üzerine Tercüman-ı Hakikat gazetesinin edebi sütununu yönetmiştir.
Muallim Naci, divan edebiyatı anlayışını savunmuş, eski edebiyat ile yeni edebiyat mücadelelerinde eski edebiyat taraftarlarının lideri olmuştur. Aruzu konuşma diline uygulamıştır. Ayrıca aruzu Türkçeye çok iyi derecede uygulamıştır. Edebiyatımızda köyü anlatan ilk şiiri olan Köylü Kızların şarkısı Muallim Naci'ye aittir. Eserlerinde “Türk” sözcüğünü kullanan şair, şiirde “Türküm” ifadesini kullanan ilk şair olmuştur.
Muallim Naci, Tanzimat edebiyatı yazarları ile aynı dönemde yaşamasına rağmen sanat anlayışı bakımından Tanzimat yazarlarından ayrılır. Eski şiirin temsilcisi olarak tanınmasına rağmen Batılı şiir tarzında başarılı örnekler yazmıştır. Muallim Naci’nin sanat anlayışı, şiirlerindemedrese kültürünün etkisiyle Divan edebiyatı anlayışını savunan, Divan edebiyatına Batılı bir görüşle ilk dönüşü yapan ve şiirin konusunu geliştiren bir anlayıştır. Ayrıca Muallim Naci,Türk edebiyatında eski-yeni tartışmasında eski edebiyat tarafının lideri ve savunucusu olmuştur. Gelenekçi şiir anlayışının temsilcisidir.
Muallim Naci, şiirdeki eski-yeni mücadelesinin 1885-1893 arasındaki en şiddetli döneminde eski edebiyat savunucusu olarak bulunmuştur. Recaizade Mahmut Ekrem’in üç cilt halinde yazdığı Zemzeme isimli şiir kitabına yazdığı ön sözler üzerine Muallim Naci Demdeme isimli eseri yazmıştır. Ahmet Mithat Efendi önce Recaizade Mahmut Ekrem'in Zemzeme (lll) önsözünü gazetesinde neşretmiştir. Arkasından yine Recaizade Mahmut Ekrem’in " Mülahaza-i Gayr-i Edibane " adlı makalesini yayımlaması üzerine Muallim Naci arkadaşlarıyla beraber gazeteyi terk etmiştir.
Muallim Naci, İstanbulludur.
Muallim Naci’nin babası saraç ustası Ali Bey’dir. Ali Bey, 1856 yılında vefat etmiştir.
Muallim Naci, ilköğrenimine Fatih’te Feyziye Mektebi’nde başlamıştır. Muallim Naci 7 yaşında iken babası vefat etmiştir. Bu sebeple annesi ve abisi ile birlikte Varna’ya dayısının yanına yerleşmiştir. Yazar, Varna’da Mahalle Mektebinde sülüs yazısını öğrenmiştir. Muallim Naci, Hulusi mahlasıyla sülüs levhalar ve bir mushaf yazmıştır. Bu sırada Arapça ve Farsça dersleri almıştır.
Muallim Naci’nin öğrenim gördüğü okullar aşağıda listelenmiştir:
Muallim Naci, Tevfik Fikret ve Mehmet Akif Ersoy’un öğretmenliğini yapmıştır. İstanbul İdadisinde hocası olan Muallim Naci, Mehmet Akif hakkında; " Bu çocukta gördüğüm cevheri kimsede görmedim" der.
Muallim Naci, eski edebiyata bağlı bulunan başyazarlardandır. Ancak yeni edebiyatın örnek aldığı Fransız edebiyatına yabancı kalmamıştır. Şiirlerinde eski ve yeni olarak iki ayrım bulunmaktadır. Şair, bilinçli olarak eskiyi yaşatma gayretini güder. Yeni tarzdaki şiirleri ise, yeniliğe yabancı kalmadığını ve bu doğrultuda başarılı eserler meydana getirebildiğini gösterir. Batı medeniyetinin inkâr ve ihmâl edilemeyeceğini anlamış ve Fransızcayı öğrendikten sonra Fransız edebiyatından çeviriler yapmıştır. Muallim Naci, nesirde kendi devrinde büyük bir yenilik sayılabilecek ölçüde sade bir dil kullanmıştır. Şiirlerinin çoğunu kusursuz bir aruzla söylemiş ve bugün “Türk aruzu” olarak nitelenebilecek aruz anlayışının öncüsü olmuştur. Ayrıca aruzu Türkçeye çok iyi derecede uygulamıştır. Edebiyatımızda köyü anlatan ilk şiiri olan Köylü Kızların şarkısı Muallim Naci'ye aittir. Eserlerinde “Türk” sözcüğünü kullanan şair, şiirde “Türküm” ifadesini kullanan ilk şair olmuştur.
Muallim Naci, 1884 yılında Ahmet Mithat Efendi’nin besteci kızı Mediha Hanım ile evlenmiştir.
Muallim Naci’nin çocuklarına dair bir bilgi bulunmamaktadır.
Muallim Naci, 12 Nisan 1893 yılında 44 yaşında vefat etmiştir.
Muallim Naci’nin mezarı Sultan II. Mahmut Türbesi’ne defnedilmiştir.
Muallim Naci hakkındaki kitaplar aşağıda listelenmiştir:
Cemal Kurnaz – Muallim Naci Osmanlı Şairleri
İzzet Kaçar – Muallim Naci Şiirlerinden Seçme Örnekler
İsa Kocakaplan – Muallim Naci İki Cihan Arasında
M. Kayahan Özgül – Muallim Naci Efendi
İzzet Kaçar – Bütün Yönleriyle Muallim Naci
Muallim Naci’nin adını verildiği yapılar aşağıda listelenmiştir:
Muallim Naci, eserlerinde “Türk” sözcüğünü kullanan şair, şiirde “Türküm” ifadesini kullanan ilk şair olmuştur.
Muallim Naci’nin farklı dillere çevrilmiş bilinen bir eseri bulunmamaktadır.
Muallim Naci, Varna’da hafızlık dersi almıştır.
Muallim Naci, Arapça ve Farsça bilmektedir.
Muallim Naci’nin Lügat-ı Naci adlı eseri, Muallim Naci ile başlanıp ölümünden sonra Müstecabizâde İsmet tarafından 1894’te tamamlanmıştır. İlk baskısı 1894’te basılan Osmanlıca sözlüktür. Türkçe’de kullanılan Arapça, Farsça kelimeleri içerir. Sözlükte kelimelerin asıl dillerindeki anlamları değil Türkçede kazandıkları anlamlar gösterilir. Muallim Naci’nin Lügat-ı Naci adlı eseri, 1891 yılında ‘’ Çocuklar için Lugat Kitabı’’ adlıyla yayımlanmaya başlamıştır.
