Cevdet Kudret ya da tam adıyla Süleyman Cevdet Kudret (7 Şubat 1907, İstanbul - 10 Temmuz 1992, İstanbul); şiir, öykü, roman, deneme, derleme, inceleme, tiyatro gibi türlerde birçok eser yazmış şair, hikaye yazarı, roman yazarı, tiyatro ve deneme yazarı, dilci, araştırmacı, yazın tarihçisi, eleştirmen, avukat ve öğretmendir. Soyadı kanunu çıktığında Solok soyadını almıştır. Fakat yazar soyadını, çeşitli zorluk ve sıkıntılar nedeniyle 1959 yılında Kudret'e çevirmiştir.
Cevdet Kudret'in biyografisi incelendiğinde çocukluk döneminin Birinci Dünya Savaşı yıllarına denk geldiği görülmektedir. Yoksulluk içinde zor bir çocukluk geçirmiştir. Eğitim hayatına Numune-i İrfan ilkokulunda başlamıştır. Davutpaşa Ortaokulu’nu bitirmiştir. Lise eğitimine İstanbul Erkek Lisesi’nde başlamış, İstiklal Lisesi’nde tamamlamıştır. Liseden sonra İstanbul Darülfünunu Hukuk Fakültesi’ne devam eden Cevdet Kudret, 1933 yılında mezun olmuştur.
Cevdet Kudret, mezuniyetinin ardından Kayseri Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği, Ankara Konservatuvarında edebiyat ve diksiyon öğretmenliği, Ankara Erkek Lisesi'nde öğretmenlik, Türk Ansiklopedisi’nde edebiyat sekreterliği yapmıştır. Kudret, bir süre avukatlık, Türk Dil Kurumu'nda redaktörlük, Bilgi Yayınevi’nde danışmanlık da yapmıştır. Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksek Okulu'nda öğretim görevlisi olarak çalışmış ve 1973 yılında emekli olmuştur.
Cevdet Kudret'in yaşam özeti başarılarla doludur. 1974 yılında "Ortaoyunu" kitabı için Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü, 1989 yılında Dil Derneği Türk Dili Onur Ödülü, 1991 yılında "Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman" kitabı için Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü, 1992 yılında da Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü almıştır. Yazarın kitapları; Varlık Yayınevi, Yeditepe Yayınları, Bilgi Yayınevi, Yapı Kredi Yayınları, İnkılap Kitabevi ve Kapı Yayınları gibi birçok yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Cevdet Kudret’in 71 adet eseri aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret’in ilk eseri 1929 yılında yayımlanan şiir kitabı "Birinci Perde"dir.
Cevdet Kudret’in 70’ten fazla eseri vardır.
Cevdet Kudret’in 2 adet şiir kitabı aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret’in en ünlü şiirlerinden beşi aşağıda verilmiştir:
ON ÖLÜM ŞARKISI
Ölmüşüm… Yanımda hiç kimseler yok;
Vücudum, soğumuş bir yataktadır,
Ruhum, karanlıkta kaybolan çocuk
Gibi başucunda ağlamaktadır.
Artık her şeylerim uzaklaşıyor,
Beni bırakıyor elbiselerim;
Ayağım başından ayrı yaşıyor,
Alnımın terini duymuyor derim.
Kulağım sesleri duyarmış gibi,
Boşluğun içinde açılmış kalmış;
Arkasında hâlâ göz varmış gibi
Gördüğüm bir derin hayale dalmış.
…
DİLEK
Bir küçük, bir küçücük evim olsa;
İçinde bir küçük, bir küçücük halım olsa;
Bütün bunlar benim öz malım olsa.
Masam, mürekkebim, etajerim,
Penceresinde benim perdelerim,
Etajerinde kitaplarım olsa.
Bir ufak, bir minicik evim olsa;
İçinde bir kadın, beni parasız pulsuz seven bir kadın
Bu kadın karım olsa!
Nerde, hangi şehirde olursa olsun,
Bir küçük, bir küçücük evim bulunsun,
Bir ufacık halım olsun yeter,
Yeter de artar bile!
Nerde, hangi şehirde olursa olsun,
Etajerim, kitaplarım olsun,
Beni parasız pulsuz seven karım olsun yeter,
Yeter de artar bile!
GECE YARISI
Dizilir ince ince, alnına bir soğuk ter!
Gâvur mahallesidir evimin yukarısı,
Rüzgârın salladığı bir çan durmadan öter.
Bu ses aynı şekilde uzayacak yarın da!
Bazan bir ışık gezer, tamam gece yarısı,
Karşıdaki bir evin pencere camlarında...
Şimdi gözyaşlarımla karanlığı delerim;
Bana hatırlatıyor uzun uzun her akşam
Simsiyah servileri bembeyaz perdelerim!
Korkudan büzülürüm usulca bir kenara;
Yatmak için yerimden azıcık kımıldasam,
Gölgem bir hırsız gibi tırmanır duvara.
ÇOCUKLUK
Ne oldu çocukluğum?
Köşelerinde nefes nefes koştuğum
Odalar?
Ortalarında tahta at koşturduğum
Geniş sofalar?
Sofalarda gizli yuvalarım, gizli yerlerim?
Hani benim kurşun askerlerim?
Bir oda içinde kurduğum şehir,
Geçtiğim nehir?
Hani benim hayallerim, emellerim,
Suya girince balık sandığım ellerim?
Bir leğende bir deniz gören ben,
Bir leğende Çin'e varan yelken?
Beni ufuklardan ufuklara götüren,
İçine binmeden bindiğim tren?
…
YEDİKULE’DE AKŞAM
Güneş vurdu başım bir kale kemerine!
Kuşlar yine bu akşam sulara otursunlar,
Baksınlar şu kocaman mahalle üzerine...
Kızıl bir aydınlıkta şaşırıp kaldı bunlar:
Ufak saksılar gibi görünüyor uzaktan
Pencere camlarında kurutulan sabunlar...
Madem ki aynı yükü sürüyecek her zaman;
Ne çıkar, çevirdiği dolabın kenarında
Şu bostan beygirinin gözünü bağlamaktan?
Akşam, Yedikule’nin gezer sokaklarında;
Kızıl bir şerit gibi yolların ucu yandı,
Güneş, yardı başını bir kale duvarında...
Bostan korkulukları sanki bir kahramandı,
Kuşlara bahsederken büyük tasavvurundan!
Sular olduğu yerde bir defa halkalandı:
Akşam, attı kendini Yedikule surundan...
Cevdet Kudret’in tüm şiirlerinin toplam sayısı bilinmemektedir.
Cevdet Kudret’in en ünlü şiiri “On Ölüm Şarkısı”dır.
Cevdet Kudret'in ilk şiirleri Servet-i Fünûn dergisinde yayımlanmıştır.
Cevdet Kudret'in ilk şiirleri karamsar bir yapıya sahiptir. Aşk, ölüm, yalnızlık gibi bireysel temalar özgün açılardan yansıtılmıştır. Ahmet Haşim ve Yahya Kemal Beyatlı gibi şairlerden etkilenmiştir. Şair ilk dönem şiirlerini "Birinci Perde" adıyla kitaplaştırmıştır. Ardından şiirde toplumsal konulara yönelmiştir. Cevdet Kudret'in saz şiiri geleneklerinden faydalanarak yazdığı sosyal temalı şiirleri de vardır. "Birinci Perde" kitabından sonra şiirlerini "İkinci Perde", "Üçüncü Perde" adları altında derlemiş fakat kitap halinde bastırmamıştır.
Cevdet Kudret, şiirlerini tek bir türe bağlı kalarak yazmamıştır.
Cevdet Kudret, Yedi Meşale topluluğunun kurucularındandır. Topluluğun en genç üyelerindendir. Parnasizmden etkilenmiş ve öz şiir anlayışıyla hareket etmiştir.
Yedi Meşaleciler, Cumhuriyet Dönemi’nin bildiriye ortaya çıkan ilk edebi topluluğudur. Altısı şair, biri hikâye yazarı olan yedi genç edebiyatçı tarafından 1928 yılında oluşturulmuştur. Bu genç edebiyatçılar "Meşale" isimli bir dergi çıkarmış ve "Yedi Meşale" isimli bir kitap yayımlamıştır.
Yedi Meşaleciler, zamanın edebiyat anlayışını benimsememiş, şiirin konusunun değişmesi ve zenginleşmesi gerektiğini savunmuşlardır. Fransız edebiyatından etkilenmişlerdir. Edebiyattaki ilkeleri "samimilik, canlılık ve devamlı yeniliktir". "Sanat sanat içindir" anlayışına bağlıdırlar. Toplulukta yer alan yedi şairin isimleri aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret, ilk şiirlerinde hece ölçüsünü kullanmıştır; fakat daha sonra ölçüsüz şiirler yazmıştır.
Cevdet Kudret, şiirlerinde tek bir kafiye çeşidine bağlı kalmamıştır.
Cevdet Kudret’in şiirlerinin yayımlandığı dergilerden dördü aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret’in 6 adet tiyatro eseri aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret’in deneme türünde 5 adet eseri aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret’in derleme türünde 11 adet eseri aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret’in inceleme türünde 25 adet eseri aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret’in roman türünde 3 adet eseri aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret Cumhuriyet Dönemi yazarıdır.
Cevdet Kudret, edebiyat hayatı boyunca tek bir sanat anlayışına bağlı kalmamıştır. Yeniliğe ve gelişmeye açık bir edebiyatçıdır.
Cevdet Kudret, toplumcu gerçekçi edebiyat akımından etkilenmiştir.
Cevdet Kudret’i etkileyen edebiyatçılardan bazıları aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret, hem kendi döneminde hem de vefatından sonra adından söz ettirmiş, yapıtlarıyla birçok yazarı ve okuru etkilemiş bir edebiyatçıdır.
Cevdet Kudret; farklı türde birçok başarılı eser kaleme alması, eserlerinde dönemin tarihsel gerçekliğini yansıtması, toplumcu gerçekçi edebiyatımıza katkı sağlaması ve başka yazarların eserlerini değerlendirip inceleyerek edebiyatımıza katkı sağlamasıyla Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olmuştur.
Cevdet Kudret’in kitapları; Varlık Yayınevi, Düşün Yayınevi, Yeditepe Yayınları, Bilgi Yayınevi, Yapı Kredi Yayınları Sanat, İnkılap Kitabevi ve Kapı Yayınları gibi birçok yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Yazarın eserlerinin yayımlandığı dergilerin bazıları aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret, sosyalist bir dünya görüşüne sahiptir; fakat siyasi faaliyetlerde bulunmamıştır. Düşüncelerinden ödün vermeyen yapısı nedeniyle birçok zorluk yaşamıştır. Demokrat Parti döneminde Bitlis'e sürülmek istenmiş, öğretmenliği bırakmak zorunda kalmıştır. Uzun yıllar kadro bulamamış, maddi zorluk yaşamıştır.
Cevdet Kudret, 1934 yılında Kayseri Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atanmıştır. 1938-1939 yılları arasında Ankara Konservatuvarında edebiyat ve diksiyon öğretmenliği yapmıştır. Ardından Ankara Erkek Lisesi'ne öğretmen olarak atanmıştır. Türk Ansiklopedisi’nde edebiyat sekreterliği yapmıştır. Bitlis Ortaokulu Türkçe öğretmenliğine atandıktan sonra 1950 yılında öğretmenlikten ayrılmıştır.
Cevdet Kudret, öğretmenlikten ayrıldıktan sonra kısa bir süre avukatlık yapmıştır. Fakat bu işte ilerleyememiştir. Türk Dil Kurumu'nda redaktör, Bilgi Yayınevi’nde danışman, Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksek Okulu'nda öğretim görevlisi olarak çalışmıştır. 1 Mayıs 1973’te emekli olmuştur.
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülleri, yazarın anısını yaşatmak isteyen ailesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi ve TÜYAP iş birliği ile verilmektedir. İlk ödül 1993 yılında şiir alanında verilmiştir. Her yıl şiir, roman, öykü, tiyatro, deneme-eleştiri-inceleme dallarından birinde Türk edebiyatına önemli eserler kazandırmış olan birine verilmektedir. Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü'nü kazanan yazarlar ve eserleri aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret’in eserlerinden alınan 12 adet alıntı aşağıda listelenmiştir:
Cevdet Kudret, İstanbul’da dünyaya gelmiştir.
Cevdet Kudret'in babası terlik ustası Sadullah Efendi'dir. Sadullah Bey, 1918 yılında Birinci Dünya Savaşı sırasında Musul'da şehit olmuştur.
Cevdet Kudret, 7 Şubat 1907 yılında İstanbul'da doğmuştur. Asıl adı Süleyman Cevdet'tir. Ailesinin ilk oğludur. Babası Musul’da şehit olmuştur. Annesi Hatice Hanım terzilik yaparak evin geçimini sağlamıştır. Çocukluğu Birinci Dünya Savaşı yıllarına denk gelen yazar, yoksulluk içinde zor bir çocukluk geçirmiştir.
Cevdet Kudret, eğitim hayatına Numune-i İrfan ilkokulunda başlamıştır. Davutpaşa Ortaokulu’nu bitirmiştir. Lise eğitimine İstanbul Erkek Lisesi’nde başlamıştır; fakat akciğer rahatsızlığı geçirdiği için eğitimine ara vermiştir. Hastalığı atlattıktan sonra lise eğitimine İstiklal Lisesi’nde devam etmiştir. Liseden sonra İstanbul Darülfünunu Hukuk Fakültesi’ne devam eden Cevdet Kudret, 1933 yılında mezun olmuştur.
Cevdet Kudret; şiir, öykü, roman, deneme, derleme, inceleme, tiyatro gibi türlerde birçok eser yazmış çok yönlü, üretken bir edebiyatçıdır. Edebi yaşamına şiirle başlamıştır. Yedi Meşale topluluğunun üyelerindendir. Çocukluğu Birinci Dünya Savaşı yıllarına denk geldiği için birçok sıkıntı yaşamış, acı olaylara tanık olmuştur. Bu nedenle de Cevdet Kudret'in ilk sanat eserlerine karamsar bir hava hâkimdir.
Cevdet Kudret, şiirlerinin yanı sıra nesir türlerindeki eserleriyle de tanınmıştır. Dil konusuna önem veren, Türkçenin sadeleşmesine kafa yoran bir yazardır. Eserlerinde sade, açık ve samimi bir anlatım kullanmıştır.
Cevdet Kudret, öykü ve romanlarında dönemin tarihsel gerçekliğini yansıtmıştır. Otobiyografik ögelerden beslenmiştir. Toplumun büyük bir kesiminin yaşadığı yoksulluk durumunu sıkça işlemiştir. Toplumcu gerçekçi edebiyatımıza katkılar sağlamış yazarlarımızdandır. "Edebiyatın proletaryasıdır."
Cevdet Kudret, 23 Aralık 1937'de İhsan Nisari Hanım ile evlenmiştir.
Cevdet Kudret'in İhsan Nisari Hanım ile olan evliliğinde Ayşe adında bir kız çocukları olmuştur.
Cevdet Kudret, 1992 yılında İstanbul'da Cerrahpaşa Hastanesi'nde vefat ettiğinde 85 yaşındadır.
Cevdet Kudret’in mezarı, Rumelihisarı Aşiyan Mezarlığı’ndadır.
Cevdet Kudret hakkında bilgi içeren 4 adet kitap aşağıda listelenmiştir:
