Bedri Rahmi Eyüboğlu ya da asıl ismiyle Ali Bedrettin (1911, Giresun - 21 Eylül 1975, İstanbul); şiir, deneme, gezi yazısı ve monografi gibi türlerde toplam 30'dan fazla eserleri olan Türk şair, yazar, ressam ve akademisyendir. Dünyaca ünlü bir ressam olan Eyüboğlu'nun tabloları, mozaik panoları ve duvar kabartmaları vardır. Güzel Sanatlar Akademisi'nde profesörlüğe kadar yükselmiştir.
Bedri Rahmi'nin biyografisi incelendiğinde köklü bir aileden geldiği ve sanat ile iç içe büyüdüğü görülmektedir. Babası Rahmi Bey Victor Hugo'dan, Baudelaire'den şiirler okuyan, edebiyata düşkün biridir. Annesi Balnene Lütfiye Hanım da Yunus Emre'den şiirler okuyan, türküler, masallar ve bilmeceler söyleyen biridir. Yazar, çevirmen, akademisyen Sabahattin Eyüboğlu ve Türkiye'nin ilk kadın mimarlarından Mualla Eyuboğlu ile kardeştir.
Eyüboğlu, ilkokulu babasının memuriyeti sebebiyle farklı şehirlerde okumuştur. Ortaöğrenimine Trabzon Sultanisi’nde (Lisesi) başlamıştır. Okul derslerinden çok sıkılan, özellikle matematik dersini hiç sevmeyen bir öğrencidir. En başarılı olduğu ders edebiyattır. Bedri Rahmi, 1929 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'ne girmiştir. İki yıl boyunca Nazmi Ziya, İbrahim Çallı ve Ahmet Haşim gibi isimlerden eğitim almıştır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, resimlerinde ve şiirlerinde halk kültüründen beslenen, toplumun her kesimine seslenen bir sanatçıdır. Yaşam özeti incelendiğinde eserleriyle birçok ödül kazandığı görülmektedir. Kitapları Varlık Yayınları, Bilgi Yayınevi, Ada Yayınları, Cem Yayınevi, Akbank Kültür Sanat Yayını ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları gibi birçok yayınevi tarafından yayımlanmıştır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 35 adet eseri aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun ilk şiir kitabı 1941 yılında yayımlanan "Yaradana Mektuplar"dır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 30’dan fazla eseri vardır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 11 adet şiir kitabı aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun en ünlü şiirlerinden beşi aşağıda verilmiştir:
SİTEM
Önde zeytin ağaçları arkasında yar
Sene 1946
Mevsim
Sonbahar
Önde zeytin ağaçları neyleyim neyleyim
Dalları neyleyim.
Yar yollarına dökülmedik dilleri neyleyim.
Yar yar!.. Seni kara saplı bir bıçak gibi sineme sapladılar
Değirmen misali döner başım
Sevda değil bu bir hışım
Gel gör beni darmadağın
Tel tel çözülüp kalmışım.
Yar yar
Canımın çekirdeğinde diken
Gözümün bebeğinde sitem var
Bedri Rahmi Eyüboğlu, Güzel Sanatlar Akademisi Heykel Bölümü öğrencilerinden Mari Gerekmezyan Hanım ile yasak bir aşk yaşamıştır. Sitem şiirinde dile getirdiği ıstırap çekmesine neden olan aşk bu aşktır.
KARADUT
Karadutum, çatal karam, çingenem
Nar tanem, nur tanem, bir tanem
Ağaç isem dalımsın salkım saçak
Petek isem balımsın, ağulum
Günahımsın, vebâlimsin.
Dili mercan, dizi mercan, dişi mercan
Yoluna bir can koyduğum,
Gökte ararken yerde bulduğum,
Karadutum, çatal karam, çingenem,
Daha nem olacaktın bir tanem
Gülen ayvam, ağlayan narımsın
Kadınım, kısrağım, karımsın..
Sigara paketlerine resmini çizdiğim,
Körpe fidanlara adını yazdığım,
Karam, karam,
Kaşı karam, gözü karam, bahtı karam
Sıla kokar, arzu tüter
Ilgıt ılgıt, buram buram.
…
Bedri Rahmi’nin en ünlü şiirlerindendir. Şairin şiirde seslendiği kadın Mari Hanım’dır. Eserde halk edebiyatı ve folklor malzemesi büyük yer tutmaktadır. Yinelemeler kullanılarak şiirde ritim oluşturulmuş, ifade gücü artırılmıştır.
TÜRKÜLER DOLUSU
Kirazın derisinin altında kiraz,
Narın içinde nar,
Benim yüreğimde boylu boyunca
Memleketim var.
Canıma ciğerimedek işlemiş
Canıma ciğerime,
Sapına kadar.
Elma dalından uzağa düşmez,
Ne yana gitsem nafile.
Memleketin hali gözümden gitmez
Binbir yerimden bağlanmışım,
Bundan ötesine aklım ermez.
Yerliyim yerli olmasına
ilmik ilmik, damar damar
Yerliyim.
Bir dilim Trabzon peyniri,
Bir avuç tiftik,
Bir çimdik çavdar,
Bir tutam Şile bezi gibi,
Dişimden tırnağıma kadar
Ressamım.
Yurdumun taşından toprağından
sürüp gelir nakışlarım,
…
Bedri Rahmi’nin Anadolu’ya, Anadolu insanına ve kendi kültürüne olan bağlılığını, memleket sevdasını dile getiren eserlerindendir. Serbest vezinle yazılmıştır. Halk kültüründen izler taşımaktadır.
KARA SEVDA
... ve nihayet gelip çattı
Bir dilimi zehir zıkkım
Bir dilimi candan tatlı.
Masallarla indi yere
Sebil oldu cümle hikâyelere
Kara kara kazanlarda kaynadı
Diyar diyar al kanlara boyandı
Türkülerde ateş alev yandı tutuştu
Gördes kiliminde nakış
Minyatür bahçelerinde suret kesildi.
Ve nihayet gelip çattı
Elveda belirsiz bedava sevince
Uçan kuşa eşe dosta elveda
Bütün haşmetiyle gelip çattı
Bir dilimi zehir zıkkım
Bir dilimi candan tatlı.
ÇAKIL
Seni düşünürken
Bir çakıl taşı ısınır içimde
Bir kuş gelir yüreğimin ucuna konar
Bir gelincik açılır ansızın
Bir gelincik sinsi sinsi kanar
Seni düşünürken
Bir erik ağacı tepeden tırnağa donanır
Deliler gibi dönmeğe başlar
Döndükçe yumak yumak çözülür
Çözüldükçe ufalır küçülür
Çekirdeği henüz süt bağlamış
Masmavi bir erik kesilir ağzımda
Dokundukça yanar dudaklarım
Seni düşünürken
Bir çakıl taşı ısınır içimde.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 10’dan fazla şiir kitabı yayımlanmıştır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun en ünlü şiiri “Karadut”tur.
Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun ilk şiiri 1931'de Muhit dergisinde yayımlanan "Bir Yudum Su" başlıklı şiirdir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun şiirlerinde halk şiirinin ve kültürünün etkileri belirgindir. Sade, anlaşılır dil ve üslubu ile ölüm, tabiat, memleket sevgisi, gurbet duygusu, aşk, unutmak ve sarhoşluk gibi birçok temada şiir yazmıştır. Bedri Rahmi’nin şiirleri Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı’nda şu şekilde değerlendirilmiştir: “Pir Sultan ve Karacaoğlan geleneğinden gelen bir büyük etkilenmeyi yaşayan Eyüboğlu’nun şiirlerinde, ressam kişiliğinden gelen renk ögesi birinci planda yer almaktadır. Bu renk coğrafyası, içerisinde önemli bir düzeyde halk kültürünü barındırır. Bunun için şiirindeki kelimelerin rengi daha çok Anadolu insanının günlük hayatına ait canlı renklerdir. İnsani bir nitelik verilen doğa, onun şiirinin en önemli izleğidir. Şiirine aldığı doğal ögeler, devingen bir nitelik taşır. Şiirinin en önemli özelliklerinden biri de sosyal içerikli olmasıdır. Bu izleğiyle Anadolu insanının yoksul hayatını anlatır.”
Bedri Rahmi Eyüboğlu, şiirlerini belli bir türe bağlı kalarak yazmamıştır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu şiir yazdığı dönemde Hececiler, Birinci Yeniciler (Garipçiler), İkinci Yeniciler, Toplumcular, Batılı İzlenimciler ve Hisarcılar gibi döneminin hâkim şiir anlayışlarından etkilenmiştir; fakat bu toplulukların hiçbirine tam olarak bağlanmamıştır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu serbest tarzda şiir yazmıştır; fakat hece ölçüsünü kullandığı şiirleri de vardır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, şiirlerinde kafiyenin birçok çeşidini kullanmıştır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun bestelenen şiirleri aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun Gezi yazıları ve denemelerinden dördü aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 4 adet monografisi aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 18 adet resmi aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 3 adet duvar resmi aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 7 adet mozaik panosu aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu Cumhuriyet Dönemi yazarıdır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’na göre sanat güzel ve faydalı olmalıdır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, Garip akımından etkilenmiştir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun etkilendiği edebiyatçıların bir kısmı aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu çok yönlü bir sanatçıdır. Hem edebiyat hem de resim alanında önemli eserler vermiştir. Kendi döneminde ve sonrasında birçok sanatçıyı ve okuru etkilemiştir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu el sanatları, masallar, halk inançları, mitoloji ve türkü gibi geleneksel kültürümüzden beslenerek kaleme aldığı tema bakımından zengin, sade ve anlaşılır şiirleriyle edebiyatımızda önemli bir yere sahip olmuştur.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun kitapları Varlık Yayınları, Bilgi Yayınevi, Ada Yayınları, Cem Yayınevi, Akbank Kültür Sanat Yayını ve İş Bankası Kültür Yayınları gibi birçok yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Eyüboğlu'nun yazılarının ve şiirlerinin yayımlandığı gazete ve dergiler ise aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu, dünyaca ünlü Türk ressam ve akademisyendir. Nurullah Berk’in öncülüğünde modern Türk resminin temelini hazırlamak düşüncesiyle kurulan “d” Grubu’nun sergisine 30 resmiyle katılmıştır. 1937 yılında Akademi'nin Resim Bölümü Şefi Léopold Lévy'nin asistanı olmuştur. Yurt içinde ve yurt dışında yapmış olduğu geziler sayesinde kendini geliştirmiştir. Resimlerinde farklı malzemeler kullanan, yeniliklere açık bir ressamdır. Halk kültüründen ve şiirden beslenmiştir. Özel atölyeler, galeriler ve sergiler açan Bedri Rahmi, Güzel Sanatlar Akademisi'nde profesörlüğe kadar yükselmiş ve Resim Bölümü Başkanlığı da yapmıştır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, siyasi görüşleri ile ön plana çıkmış bir sanatçı değildir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun eserlerinden alınmış 20 alıntı aşağıda maddeler halinde listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun aldığı ödüllerin bir kısmı aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu Giresun'un Görele ilçesinde dünyaya gelmiştir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun babası Mehmet Rahmi Eyüboğlu'dur. Rahmi Bey, mülkiye eğitimini tamamladıktan sonra kaymakam olarak birçok şehirde görev almıştır. TBMM 2. dönem Trabzon milletvekilliği yapmıştır. Victor Hugo'dan, Charles Baudelaire'den şiirler okuyan, edebiyata düşkün biridir. Balnene Lütfiye Hanım ile evlenmiştir. Bu evlilikten Sabahattin, Bedri Rahmi, Mualla, Nezahat ve Mustafa isimlerini verdikleri beş çocukları dünyaya gelmiştir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun 4 kardeşi vardır. Bu kardeşlerinden biri yazar, çevirmen ve akademisyen Sabahattin Eyüboğlu, biri de Türkiye'nin ilk kadın mimarlarından Mualla Eyuboğlu'dur.
Sabahattin Eyüboğlu, 1909 yılında Trabzon'da doğmuştur. Yükseköğrenim için Avrupa'ya gitmiş ve Dijon, Lyon ve Paris üniversitelerinde, filoloji, edebiyat ve estetik alanlarında eğitim almıştır. İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünde doçentlik, Ankara'da eğitim müfettişliği yapmıştır. İstanbul Üniversitesi, Teknik Üniversite, Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu ve Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'nde çeşitli dersler vermiştir. Tercüme Bürosu'nda da çalışan Sabahattin Eyüboğlu, 1930'lu yıllardan itibaren yazı hayatına girmiştir. Yazıları Hâkimiyet-i Milliye, Tan; Kültür Haftası, İnsan, Varlık gibi dergi ve gazetelerde yayımlanmıştır. Michel de Montaigne, Ömer Hayyam ve Jean Paul Sartre gibi ünlü yazarlardan çeviriler yapmıştır. Birkaç kez siyasi nedenlerden dolayı yargılanmıştır. Sabahattin Eyüboğlu, 13 Ocak 1973 tarihinde vefat ettiğinde 64 yaşındadır.
Mualla Eyuboğlu, 13 Mart 1919'da Aziziye'de dünyaya gelmiştir. Çocukluk yılları Milli Mücadele dönemine denk gelmiştir. Kültürlü, sanatla iç içe bir ailede yetişmiştir. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nde mimarlık eğitimi almıştır. Hasanoğlan Köy Enstitüsü'de ders vermiş ve Enstitü için binalar inşa etmiştir. 1947 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nde asistanlık yapmaya başlayan Mualla Eyüboğlu birçok ders vermiştir. Rumeli Hisarı, Topkapı Sarayı Harem Dairesi, Emirgân Yalısı, Siyavuş Paşa Köşkü Ayasofya Türbeleri, Galata Mevlevihanesi ve II. Mahmud Türbesi restorasyon çalışmalarına katılmıştır. 1983 yılında emekli olmuştur.
Mualla Eyuboğlu, 1958 yılında Alman tarihçi Robert Anhegger ile evlenmiştir. Eşinin işi nedeniyle bir süre Amsterdam'da yaşamıştır. Eşi emekli olduktan sonra Türkiye'ye dönmüşlerdir. Çeşitli kitaplar yayımlamış, "Harem'in Gizemi" belgeselinde danışmanlık yapmıştır. Mualla Hanım'a 11. Ulusal Mimarlık Ödülleri'nde Mimarlığa Katkı Jüri Özel Ödülü almıştır. 16 Ağustos 2009 tarihinde vefat ettiğinde 90 yaşındadır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1913 yılında Görele’de dünyaya gelmiştir. Asıl adı Ali Bedrettin'dir. Trabzon’un ünlü Eyüboğlu ailesine mensuptur. İyi eğitim almış, kültürlü ve sevgi dolu bir ailede yetişmiştir. Babası Rahmi Bey Batı edebiyatından çeviriler yapan biri, annesi Balnene Lütfiye Hanım da Yunus Emre'den şiirler okuyan, türküler, masallar ve bilmeceler söyleyen biridir. Babası kaymakamlık göreviyle farklı şehirlere atandığı için Bedri Rahmi'nin çocukluğu Anadolu'nun farklı şehirlerinde geçmiştir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, ilkokulu babasının memuriyeti nedeniyle farklı şehirlerde okumuştur. Ortaöğrenimine Trabzon Sultanisi’nde (Lisesi) başlamıştır. Okul derslerinden çok sıkılan, özellikle matematik dersini hiç sevmeyen bir çocuktur. Ezberci sistemden ve öğretmenlerin ilgisizliğinden rahatsızdır. En sevdiği ders ise edebiyattır. Bedri Rahmi'yi okul yıllarında içine düştüğü bunalımdan çıkaran 1927 yılında Trabzon Lisesi’ne resim öğretmeni olarak atanan Zeki Kocamemi'dir. Zeki Kocamemi, onuncu sınıfa kadar resim ile ilgisi olmayan Bedri Rahmi'yi resme yönlendirmiştir. Bedri Rahmi bu konu hakkında şunları söylemiştir: “Resmi seçişime yüzde yüz sebep olan, lise hayatımın korkunç derecede ıstıraplı geçmesidir. Ben eğer ressam oldumsa liseden kurtulmak için ressam oldum.”
Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1929'da İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'ne girmiştir. Resim bölümünde okuyan şair, "sonunda yıllardan beri delicesine özlediği mektebe kavuşmuştur". Nazmi Ziya, İbrahim Çallı ve Ahmet Haşim gibi hocalardan dersler almıştır. İki yıl boyunca Akademi'de eğitim alan Eyüboğlu, Fransa'ya ağabeyi Sabahattin Eyuboğlu’nun yanına gitmiştir. Burada sanatla dolu bir dönem geçirmiş, Fransızca öğrenmiştir.
Bedri Rahmi Eyüboğlu halk kültüründen beslenen ve toplumun her kesimine seslenen bir edebiyatçıdır. Deneme ve gezi gibi nesir türlerinde eserleri vardır; fakat şairliği ile ön plana çıkmıştır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1936 yılında Ernestine Letoni ile evlenmiştir. Bedri Rahmi ve Ernestine Hanım Paris’te tanışmıştır. Ernestine Hanım sonradan adını Eren olarak değiştirmiştir.
Eren Hanım, Romanya'da resim öğrenimi görmüştür. Paris’te Julian Akademisi’nde Fransız ressam André Lhote’un öğrencisi olmuştur. Eşi Bedri Rahmi Eyüboğlu ile beraber Türkiye’nin birçok yerini dolaşmıştır. Anadolu insanını ve doğal yaşamı sanatına taşımıştır. Resmin yanı sıra mozaik çalışmaları da vardır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun Eren Hanım ile olan evliliğinden Mehmet Hamdi adını verdikleri bir oğulları olmuştur.
Bedri Rahmi Eyüboğlu, pankreas kanseri nedeniyle 21 Eylül 1975 tarihinde vefat ettiğinde 64 yaşındadır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun kabri İstanbul Küçükyalı Mezarlığı'ndadır.
Bedri Rahmi Eyüboğlu hakkında bilgi içeren kitaplardan beşi aşağıda listelenmiştir:
Bedri Rahmi Eyüboğlu hakkındaki belgesel ve televizyon programı aşağıda listelenmiştir:
