Bizans Dönemi’nde Fildişi

Bizans İmparatorluğu, Roma İmparatorluğu`nun ikiye ayrılması sonrasında bin yıldan uzun bir süre ayakta kalmıştır. Tarihe damga vuran Bizans, bugün bizlere incelemeye değer büyük bir sanatsal miras bırakmıştır. Bu mirasın bir parçasını oluşturan fildişleri, İmparatorluğun lüks ve nadide malları arasında önemli bir yere sahiptir. Bizans tarihi boyunca, Afrika, Orta Doğu ve Asya`nın zenginlikleri, yerel sanatçılar tarafından satılmak veya sanat eserlerine dönüştürülmek üzere İmparatorluğun başkenti Konstantinopolis`in depolarında tutulmuştur. Bizans fildişleri bunlar içinde en çok aranan ürünlerden biri olmuş; çoğunluğu Mısır üzerinden Doğu Afrika`dan, Hindistan`dan getirilmiştir. Fildişi eser üretimi Konstantinopolis`te 4. yüzyıldan itibaren başlamıştır. 6.-7. yüzyıllara gelindiğinde, kentteki üretim bir süreliğine kesintiye uğramış- tır. Suriye ve Filistin`deki atölyelerde fildişinden eser üretiminin sürdüğü bilinse de Karanlık Çağ`da üretimin varlığına dair kanıt yoktur. Fildişinden obje üretimi, başkent Konstantinopolis`e ek olarak Aleksandria, Antiokheia, Roma, Ravenna ve diğer bazı gelişmiş kentlerde sürdürülmüştür. Ancak fildişi malze- me hafif olduğu için kolaylıkla taşınabildiğinden, fildişi eserlerin üretim yeri ve tarihini kesin olarak belirlemek oldukça güçtür. Fildişi objelerin türleri, kullanım amaçları ve dış özellikleri döneme göre değişiklik gösterse de hepsi- nin paylaştığı özellik çoğunlukla küçük ve taşınabilir olmalarıdır. Küçük ölçekli nesneler olarak fildişleri, dokunulmak ve elle tutulmak, incelenmek, takas edilmek ve ikonalar söz konusu olduğunda öpülmek, tütsülenmek ve vücuda yakın taşınmak amacıyla yapılmışlardır. Bizans Dönemi`nde nadir bulunan fildişinden, ikonalara ek olarak, konsül diptikleri ve taç giyme tören- leri anısına hazırlanan anı panelleri, kitap kapakları, rölikerler, kozmetik, medikal ya da kutsal amaçlarla kullanılan çeşitli form ve boyutlarda kutu veya genelde küçük boyutlu olan kavanozlar (pyksis), iğneler, takılar, taraklar, ağırşaklar, örekeler, araç-gereç sapı, mobilya parçaları, oyun zarları ve marka- ları gibi çeşitli nesneler üretilmiştir. Bu kitapta Bizans Dönemi fildişleri, tedarik, ticaret, üretim ve eserler açısından incelenmiştir. Eserler, üzerinde işlenen konulara ve kullanım alanlarına göre kategorize edilmiştir