‘’Yaşam öyküsü’’ adıyla da bilinen biyografi kitapları, bir kimsenin hayatını doğumundan itibaren genel hatlarıyla ve önemli noktalarıyla inceleyen eserlerdir. Biyografiler; kişinin yaşamını genel hatlarıyla incelese de doğum, eğitim, kariyer, ölüm döngüsünden çok daha fazlasını samimi detaylarla anlatarak bir nevi söz konusu olan şahsın kişilik analizini gözler önüne sermektedir. Biyografinin kökenleri batıda Greko-Romen edebiyatına, Anadolu’da ise Hititler Dönemi’ne kadar dayanmaktadır. Dünyanın en eski örneği olan bu biyografi türü Hitit krallarının hayatını anlatmak için çiviyazılı belgelerle kaleme alınmıştır. En eski modern biyografi olarak kabul edilen eser ise James Boswell tarafından 1791 yılında kaleme alınan The Life Of Samuel Johnson eseridir. Bu eser, ana hatlarıyla bugün bilinen biyografi kitaplarıyla benzerlik göstermektedir. Boswell bu eserleri oluştururken röportajlar organize etmiş ve yıllarca araştırma yapmıştır. Bunun doğrultusunda Samuel Johnson’ın hayatını ilgi çekici bir şekilde anlatmıştır. Türk Edebiyatında ise biyografi türünün ilk örneği Hasan Ali Yücel’e ait olan Goethe: Bir Dehanın Romanı eseridir. Günümüzde en iyi biyografi kitapları incelendiğinde bu eserlerde belli başlı ortak özellikler olduğu görülmektedir.
Biyografi kitapları hayat öyküsünü gereksiz detaylara boğmadan, genel hatları ve kişiyi anlamlandırmayı sağlayacak bariz özellikleri vurgulayacak ayrıntıları belirterek anlatmaktadır. Ayrıca bu eserler aşağıdaki özelliklere sahiptir.
Biyografi kitapları veya bir diğer deyişle ‘’yaşam öyküsü’’ adı verilen yazı türleri, bir şahsın hayatının o şahıs harici bir yazar tarafından kaleme alınması şeklinde tanımlanmaktadır. Buna karşın eğer ki bir kişi kendi hayat hikayesini yine kendisi kaleme alıyorsa bu tür eserlere otobiyografik kitapları adı verilmektedir. Biyografik eserlerde söz konusu olan kişinin hayat hikayesi belirli bir zaman sırasına bağlı kalınarak kronolojik bir şekilde yazıya aktarılır. Kişinin doğumundan başlayarak ölümüne kadar geçen süreyi hatta gerekliyse ölümünden sonra yaşananları okuyucuya aktaran biyografik yazı türlerinde yalnızca kişinin iş hayatı, eğitim hayatı ya da kariyeri yer almamaktadır. Okunması gereken biyografi kitapları incelendiği zaman bu kitaplarda bahsi geçen kişinin hayatının genel hatlarının yanı sıra kişiyi daha yakından tanımaya olanak sağlayan ayrıntıların da gereksiz detaylara boğulmadan okuyucuya verildiği ortaya çıkmaktadır. Bu yönüyle biyografi kitapları bir bakımdan biyografi kitabının öznesinin kişilik ve karakter analizini yapan eserler olarak da okuyucuya sunulur. Biyografik yazı türleri, tarihi anlamaya ve tarihi olayları anlamlandırmaya dolayısıyla da şimdiki zamanı ve gelecek günleri şekillendirmeye yardımcı olan kaynaklar arasında yer almaktadır. Kişinin anılarının ve ömrü boyunca yaşadığı olayların uzun uzun araştırılıp incelenmesi sonucu elde edilen biyografi türü kitaplar pek çok farklı alanda isim yapmış kişilerin yaşam öykülerini okuma imkanı sunar. Biyografik kitap yazımı emek isteyen zahmetli bir ince işçiliktir. Söz konusu olan karakterin varsa günlük, mektup, anı defteri, video kaydı, ses kaydı gibi belgeleri incelemeye alınırken bu şahsın çevresinde yer alan tanıdıklar ile de iletişime geçilerek bu bilgiler kuvvetlendirilmekte ve bilgilere yorum katan noktalara değinilme şansı elde edilmektedir. Biyografik yazı türleri; yaşadığı dönemde gerek siyasete gerek spora gerek sanata gerekse de bilim gibi çeşitli alanlara fikirleriyle veya buluşlarıyla katkı sağlamış kişiler üzerinden kurgulanmaktadır. Biyografik kitaplarda öyküleyici bir anlatım hakimdir. Bu öyküleyici anlatım, betimleyici ve açıklayıcı anlatımla desteklenerek son haline kavuşmaktadır.
Biyografik yazı türleri; yaşadığı dönemde halkı etkisi altına almış veya vefatından sonra bıraktığı maddi veya manevi mirasla üne kavuşmuş kişilerin hayatını konu alan metinlerdir. Başarılı insanların biyografi kitapları yoğun emek, özen ve ince işçilik sonucu ortaya çıkmaktadır. Bir yazar, biyografi metninin çıkmaktadıracağı şahsın hayatını detaylı bir şekilde incelemeli, empati yaparak anlamlandırmalı, araştırmalar sonrasında duygusal ve mantıksal süzgeçten geçirerek tam kararında bir eser ortaya koymalıdır. Yazar; metinde söz konusu olan kişinin hayatını incelerken varsa günlük, mektup, şiir defteri, anı defteri, video kaydı, ses kaydı gibi materyallerden yararlanırken bu kişi hakkında daha önceden yapılmış araştırmalar da sık sık başvurulan öğeler arasında yer almaktadır. Hayatı ele alınacak kişiyi tanımaya çalışan yazar, bu kişinin yakın çevresiyle de iletişime geçerek kişi hakkında bilgi dağarcığını genişletme fırsatı elde etmiş olmaktadır. Bu anlamda yaş grubuna uygun olan biyografi kitapları, ortaöğretim öğrencilerine de tavsiye edilmektedir. Hemen hemen tüm eserlerde başarı ve deneyimler odak noktadır. Bu yönüyle genç okuyucular, başarılarla motivasyonunu arttırabilmekte, deneyimlerle de tecrübeye kolayca erişebilmektedir.
En çok okunan biyografi kitapları incelendiğinde bu metinlerin genellikle belli bir zaman sırasına bağlı kalınarak kronolojik bir şekilde yazıldığı anlaşılmaktadır. Biyografik türde yazılan eserler objektif bir bakışla kurgulanmalı, tarafsız bir anlatımla okuyucuya sunulmalıdır. Bilim, sanat, edebiyat, siyaset ve spor gibi pek çok çeşitli alanda adından söz ettiren kişileri konu alan biyografik metinler günümüzde birçok kişiye ilham ve motivasyon kaynağı olmaktadır. Biyografik metinler, kurgulanış biçimine ve ele aldığı kişinin öne çıktığı alana göre çeşitli kategorilerde incelenebilir. Bu kategoriler aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir:
Sanat, spor, siyaset, kültür ve bilim gibi pek çok çeşitli alanda halkın belirli bir kısmını veya tamamını gerek fikirleriyle gerekse de buluşlarıyla etkilemeyi başarmış kişilerin hayatını konu aldığı için ‘’yaşam öyküsü’’ olarak da bilinen biyografik metinler; günümüzde birçok kişiye ilham ve motivasyon kaynağı olmaktadır. Biyografi kitapları önerileri arasında kadın erkek pek çok tanınmış kişinin hayat hikayesine rast gelmek mümkündür. Biyografik yazı türleri, kişinin doğumundan ölümüne hatta kimi zaman ölümünden sonrasına dek uzanan uzun bir yolculuğu konu almaktadır. Bu yolculuğu kaleme almaktadırken yazarlar; defter, mektup, anı, ses kaydı, video kaydı gibi çeşitli belgelerden yararlanabileceği gibi metnin öznesi olan kişinin çevresindekilerin görüşlerinden de yardım alabilmektedir. Sporla ilgilenen ve bu alanda belirli hedef ve hayallere sahip olanlar bu ideallere ulaşmak için sporcu biyografi kitapları okuyabilmektedir. Futbol sevenlere futbolcu biyografi kitapları uygun olabilmektedir. Aynı şekilde ilgi alanına göre basketbolcu biyografi kitapları arasından da seçim yapılabilmektedir. Bu kitaplar alanda başarılı olmuş kişilerin tecrübelerinden faydalanmanın yollarını okuyucularına sunmaktadır. Motivasyonu arttırarak başarıya teşvik etmektedir.
Sözlü ve yazılı kaynaklarla desteklenerek son şekline kavuşan biyografik metinler bu yönüyle tarihin bir parçası olarak görülse de aynı zamanda söz konusu kişinin hayatını çeşitli öyküleme, betimleme gibi yollarla açıklamaktadır. Biyografik metinler dışarıdan bakan tarafsız bir göz ile yazıya aktarılır, kişinin kendi hayatını yazdığı metinlere otobiyografik metinler adı verilmektedir. Kişiyi tüm yönleriyle tanıtarak, karakter analizi yapan biyografik metinler arasından siyasi biyografi kitapları da sık sık tercih edilen türler arasında yer almaktadır. Bu kitaplar siyasi tarihe ilgi duyanlara da tavsiye edilmektedir. Tarihi kişiliklerin hayatını ve yaşadığı dönemi yakından tanıma fırsatını okuyuculara sunmaktadır. Farklı dillerde biyografi kitapları da bulunmaktadır. Bu kitapların üslubu sade olduğu için dil öğrenmek isteyenlere rahatlıkla tavsiye edilebilmektedir. İngilizce biyografi kitapları dil bilgisini ve anlama becerilerini geliştirmeye yardımcı olmaktadır.
Gerçek ve tanınmış kişilerin hayat hikayelerini öyküleme, betimleme ve açıklama gibi çeşitli yollar kullanarak belirli bir kurgu içerisinde anlatan metinlere biyografik metinler adı verilmektedir. Önerilen biyografi kitapları; kişilerin gerek karakteristik gerekse de fiziksel özelliklerinin yanı sıra duygu, düşünce, yaşantı, fikir, stil gibi pek çok niteliklerini okuyucuyla buluşturarak kişinin olabildiğince doğru şekilde tanınmasını ve zihinlerde canlanmasını sağlamaktadır. Biyografik kitaplar hem kurmaca metin hem de belgesel niteliği taşır. Tarih boyunca pek çok kişi biyografik kitapları okuyarak motive olmuş ve bu biyografik eserlerden ilham alarak büyük işler başarmıştır. Dünyaca ünlü ve başarılı kişilerin biyografileri incelendiği zaman hiçbir başarının kolay yollarla elde edilemeyeceği, bu kişilerin de pek çok zorlu ve dikenli yolları aşarak zirveye ulaştığı gözler önüne serilir. Yabancı biyografi kitapları incelendiği zaman sanat, siyaset, spor ve bilim gibi pek çok çeşitli alanda ün yapmış kişilerin yaşam öykülerine ulaşmak mümkündür. Geçmişi anlamlandırarak geleceğe şekil vermeyi sağlayan biyografi kitapları, okuyucuların içinde yer alan güçlü potansiyeli gün yüzüne çıkmaktadırır ve daha gelişmiş, daha aydınlık günlere umutla bakmayı sağlamaktadır. Tüm dünyada en sık tercih edilen başarı öyküleri arasında Mustafa Kemal Atatürk’ün biyografi kitapları yer almaktadır. Atatürk biyografi kitapları ile hem Mustafa Kemal Atatürk’ün şanlı başarıları gözler önüne serilmekte hem de Türkiye Cumhuriyeti tarihi daha doğru anlaşılmaktadır. Dünyaca ünlü biyografi kitapları incelendiğinde listenin başında Elon Musk, Steve Jobs, Stephen Hawking gibi pek çok tanınmış başarılı isim gelmektedir. Yüksek hedef ve ideallere sahip kişilerin cesaret edinmesine yardımcı olan bu biyografi kitapları popülerliğini her dönem korumaktadır.
Yaşadığı dönemde tanınan veya yaşamından sonra değeri bilinerek haklı bir üne ulaşan kişilerin yaşam öyküsünü konu alan metinlere biyografik kitaplar adı verilmektedir. Tanınmış kişilerin hayat hikayeleri tarih boyunca ilgi görmüş, okuyuculara ilham ve motivasyon kaynağı olmuştur. Sanat, kültür, spor, siyaset, bilim, edebiyat ve ticaret gibi pek çok çeşitli alanda gerek görüşleri gerekse de buluşlarıyla üne kavuşan kişilerin hayat hikayeleri emek isteyen, detaylı bir sürecin sonunda okuyuculara sunulmaktadır. Biyografik metnin öznesi olan kişinin hayat hikayesi için yazılı belgeler incelenirken bu kişinin zamanında tanıdığı şahıslarla da iletişime geçilerek öznenin daha iyi ve doğru tanınması sağlanmaktadır. Biyografik metinler genellikle belirli bir zaman sırası gözetilerek kronolojik bir şekilde kaleme alınsa da söz konusu şahsın hayatının daha doğru anlaşılması için zaman atlamaları, geri dönüş teknikleri gibi çeşitli yollar kullanılarak karışık bir anlatım da tercih edilebilir. Sportif faaliyetlerle uğraşan veya sportif faaliyetleri takip eden kişiler genellikle başarılı sporcuların hayatlarını merkeze alan biyografik kitapları okumayı tercih ederek genel kültürlerine bir artı daha ekleyebilmektedir. Biyografi kitap seti tercih eden okuyucular belli bir alanda üne kavuşmuş çeşitli kişilerin yaşam öykülerini inceleme şansı elde edebilecekleri gibi çeşitli alanlarda işinin ehli olan şahısların da hayatlarını yakından tanıma fırsatı yakalayabilmektedir. Biyografik kitap yazarları, kitabı yazarken tamamen tarafsız ve objektif bir tutum sergilemeli ve aşırı duygusallıklar ile gereksiz detaylardan kaçınarak ölçülü bir anlatım ortaya çıkmaktadırmalıdır. Pek çok farklı alanda yazılan biyografi kitapları tamamen okuyucunun zevk ve tercihlerine göre seçilmektedir. Okuyucu, biyografisi yazılan kişinin hayatının belli noktalarında kendisini bulabileceği gibi bu hayattan ilham alarak kendi hayatına yeni bir yön verme şansı da elde edebilmektedir.
Biyografi kitapları sanat, spor, bilim, edebiyat, siyaset ve ticaret gibi çeşitli alanlarda öne çıkan görüş, çalışma ve buluşlarıyla isim yapıp üne kavuşan kişilerin doğumlarından itibaren hayat hikayelerinin anlatıldığı metin türleridir. Okuyucular; kendi ilgi alanlarına, hayallerine, hedeflerine, ideallerine ve merak duydukları konulara en uygun kişilerin hayat öykülerini okumak için çeşitli biyografi kitapları arasından seçim yapabilmektedir. Başarılı insanların biyografi kitapları sayesinde bu kitapların öznesinde yer alan kişileri daha yakından tanıma ve anlama fırsatı elde eden okuyucular kimi zaman adım atmak için aradıkları cesareti bulurken kimi zaman da içlerinde yatan gizli potansiyelin farkına varırlar. Türk biyografi kitapları incelendiği zaman genellikle siyasi kişilerin veya edebi şahısların ağır bastığı görülse de pek çok farklı alanda biyografik esere ulaşmak mümkündür. Gerek Türkiye’de gerekse de dünya çapında hayranlıkla okunan biyografik eserler arasında Mustafa Kemal Atatürk’ü merkeze alan biyografi kitapları ön plana çıkmaktadır. Ataerkil toplumlarda kadın biyografi kitapları sık sık tercih edilmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlama yolunda önemli bir adım olarak kadınların cesaretlenmesine olanak tanıyan kadın biyografi kitapları tarih boyunca merakla izlenen kadınların yaşam hikayelerini ele almaktadır. Bu anlamıyla biyografi kitapları kişisel gelişim kitaplarına da bir örnek olarak gösterilebilmektedir. Tüm biyografi kitaplarında okuyucular, karakterin deneyimlerinden yararlanma fırsatı bulmaktadır. Edebiyatla uğraşan veya edebi metinleri okumaktan keyif alan kişiler genellikle ünlü şairlerin ilgi çekici yaşamlarını anlatan biyografi kitaplarını tercih ederken bu kitaplar, tarihi biyografi kitapları ile desteklenerek daha anlamlı hale gelebilmektedir. Yazarların uzun süreli araştırma ve incelemeleri, yoğun emekleri ve ince işçilik isteyen anlatımları sonucu ortaya çıkan biyografik eserler özellikle bilgiye aç kişiler veya motivasyon kaynağı arayan okuyucular tarafından sıklıkla tercih edilmektedir.
