Birinci Meclis’te Muhalefet

Birinci TBMM’deki asıl mücadele, her ikisi de Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adını arkasına alan, ancak kuruluş tarihleri göz önünde tutularak, Birinci ve İkinci Grup adlarıyla anılan iktidar ve muhalefet grupları arasında cereyan etti. İkinci Grup’un temel eleştiri konularının başında kişi tahakkümüne karşı tavır geliyordu. Muhalifler, meclis egemenliği kavramına dayanıyor, fiilen oluşabilecek her türlü kişisel yönetime karşı tepki gösteriyorlardı; meclisin üzerinde yetkili makam tanımama konusunda duyarlıydılar. Meclis yetkilerinin bir bölümünün Başkumandan’a devredilmesi, Meclis Başkanı’nın aynı zamanda Heyet-i Vekile’nin başkanı olması ve vekillerin sadece aday gösterdiği kişiler arasından seçilebilmesi gibi uygulamalarla, yetkiler Mustafa Kemal Paşa’nın şahsında toplandığında, İkinci Grup, hâkimiyet-i milliye ilkesinden hareketle sert muhalefet yaptı. İkinci Grup, kanuna dayanan bir yönetim kurulmasını da ilke edinmişti. Bunun doğal sonucu olarak temel hak ve özgürlükler konusunda daha duyarlı olmuş, başına buyruk İstiklâl Mahkemeleri’ne ve bunların uygulamalarına karşı çıkmıştı.

İlk yayımlanışından bu yana çeyrek asırdır başvuru kaynağı niteliğini kazanmış, ortaya koyduğu ayrıntılı ve kapsamlı araştırmayla önemini halen koruyan Birinci Meclis’te Muhalefet, gözden geçirilmiş ve genişletilmiş bu basımıyla da, bizi *sahici* Cumhuriyet tarihimize yaklaştıracak çalışmalardan biri.