Anlatı Yerlemleri

Yapısalcı eleştiri ve göstergebilimin Türkiye’deki en önemli isimlerinden Tahsin Yücel’in ilk kez 1978 yılında Les Coordonnées narratives adıyla Fransızca kaleme aldığı Anlatı Yerlemleri göstergebilimin Türkçedeki ilk kapsamlı örneği olması açısından ayrı bir önem taşıyor. Anlatı Yerlemleri, anlatı yapıtının kurgusu ve düzlemleri konusunda şimdiye dek önerilenlere eklenen ya da karşı çıkan birtakım yeni kavram ve tanımlar getirirken, bir yandan da incelenen yapıtların elden geldiğince bütüncül birer açıklamasını sunuyor.

*Kendisini algılayan biri bulunduğu sürece, devingen bir çevrendir dünyamız; bizim algıladığımız ya da tasarladığımız dünyadır, nesnel ve değişmez bir dünya değil: ‘Belli bir anda, belli birinin dünyası olmayan dünya yoktur’. Bunun sonucu olarak, dünya konusunda her türlü bilginin en azından üç etkenin işlevi olduğu söylenebilir: Dünyanın kendisi (uzam), onu ele alan özne (belli biri) ve her ikisinin de yer aldığı zaman (belli bir an). Bu üç öğeden birinde en ufak bir değişiklik oldu mu dünya aynı dünya değildir artık. İster bizi çevreleyen gerçek evren söz konusu olsun, ister betimlenmiş ya da düşlenmiş öyküsel bir evren, üç öğeden biri için doğru olan, öbür ikisi için de doğrudur: ‘Yerlerin evrensel tarihe ya da bireyin özgeçmişine göre her zaman bir tarihselliği olduğundan, uzam içinde her yer değiştirme zamansal yapının yeniden düzenlenmesini gerektirecek’, aynı biçimde, zaman içinde her yer değiştirme de uzamsal ve bireysel yapıların yeniden düzenlenmesini zorunlu kılacaktır.*